پایگاه خبری تحلیلی اولکامیز- حبیب الله نیازی ساعی دانش آموخته کارشناسی ارشد کامپیوتر و یکی از یاران اهل نطر و قلم نوشت : ابتکار تحسین برانگیزی که از سوی مدیر محترم سایت و کانال اولکامیز جناب آقای لطیف ایزدی به مناسبت فرا رسیدن ماه مبارک رمضان برای معرفی علمای دینی ترکمنصحرا رقم خورده است، بنده را موظف نمود که نسبت به معرفی یکی از شخصیت ها و عالمان دینی، علامه الحاج عبدالرحمن آخوند تنگلی طانا بپردازم.
آشنایی بنده با این دانشمند و پژوهشگر ومحقق ومدرس دینی خستگی ناپذیر و فرزندان ایشان و حوزه علمیه عرفانی عرفان آباد به سالهای ۱۳۷۴ برمی گردد که در آن سالها این حوزه بعنوان اولین حوزه ی تورکمنصحرا به کامپیوتر مجهز گردید و فعالیت دیجیتالی خود را آغار نمود.
سطوری که به زبان فارسی به قلم آورده ام از روی ۱۵ فایل ویدئویی که ایشان در آنها با پاسخ به سوالات یکی از شاگردانش ستار آخوند بدراقی به معرفی خود پرداخته است، انجام پذیرفت. این فایلها به زبان تورکمنی بوده و در کانال ” عرفان آباد ” به مدیریت فرزند ارشد ایشان احمد آخوند تنگلی با نام ” ارنلر صحبتی ” منتشر شده است.
نام استاد عبدالرحمن و نام خانوادگی ایشان تنگلی طانا می باشد. تنگلی بمناسبت سکونت ایشان در روستای تنگلی بوده و طانا بدلیل اینست که ایشان از تیره طانا ی آق آتابای از طایفه یموت می باشند. سال تولدشان در بهاری پر باران به سال اسب (ییلقی) ۱۳۲۱ شمسی در روستای قیزلر اطراف اترک و ۶۰-۵۰ کیلو متری تنگلی می باشد.و بعدها به روستای تنگلی کوچ نموده اند. ایشان یک برادر بنام عبدالله و یک خواهر بنام آقی دارند. ایشان دارای پنج فرزند پسر و چهار دختر می باشند.
استاد می فرماید که به خط نوشتن(خوش نویسی) علاقه خاصی داشته اند. و پدرشان مُلّا مسلک بوده و امامت مسجد و جماعت را بر عهده داشته اند. البته در آن سالها مسجد به شکل امروزی نبوده و تِلی از خاک را تلنبار نمود و می کوبیدند و یک محراب هم درست کرده و در آنجا نماز می خواندند. پدرشان کتابهای دینی و تورکمنی زیادی داشته است که در مواقعی برای مردم و علاقه مندان می خواندند. مانند قصص الانبیاء، درّ العجایب، گل و بلبل، صایادلی همرا، زهره طاهر ، امام حسین(ع) و… که استاد کتاب امام حسین(ع) را کامل رونویسی نموده و هنوز هم در کتابخانه خود دارند.
تحصیلات ابتدایی را تا کلاس چهارم دبستان را در داشلی برون گذرانده اند و از معلمان (مدیر) ماندد قربان مدیر، حسن مدیر، محمد نفسی، عید محمدی و حمید آهنگری تا سال ۱۳۳۴ دروس ابتدایی را آموخته اند. در آن سالها بعلت خشکسالی و فقر مردم روستا پراکنده شده و استاد سال ۱۳۳۶ بهمراه خانواده به روستای قراقچی (عرفان آباد فعلی) که در حال حاضراز توابع شهرستان علی آباد می باشد، نزد فامیل های خود کوچ می نمایند. و از آنجا هم بعنوان طلبه توسط یکی از ریش سفیدهای قراقچی بنام بایرام گل دده به حوزه علمیه قره بلاغ مرحوم مغفور یارجان آخوند نظری سپرده می شود و از ایشان درخواست می نماید که هزینه و مخارج تحصیلاتش را خود حوزه تقبّل نماید. جالب است که پیر طیقت یارجان آخوند نظری می گوید : فعلا که از عهده ی مخارجش برمی آیم، اگر لازم باشد نمدی که رویش نشسته ام را فروخته و هزینه تحصیلاتش را فراهم خواهم نمود.
معرفی اساتیدی که آخوند تنگلی طانا از آنها تلمّذ نموده اند و ترتیب و سلسله اخذ علم و تلمذ آنها :
در فن قرائت : استاد فن قرائت را به روش عاصم کوفی (حفص- شعبه) از حاج آنامحمد قاری، شیخ ملا قاری افندی(بغداد)، احمد، یحیی، ابن عبیده محمد امین، سعد الدین… که در ۳۱ – امین استاد به عاصم کوفی می رسد.
در علوم شریعت : یار محمد آخوند نظری، شیخ عبدالقادر آخوند داغستانی، ملا عظیم مجتهدی، ملا عبدالقادر گوره(کردستان)، ملا عبدالقادر مهاجر، احمد نودچ که در ۲۲ – امین استاد به سید شریف جرجانی می رسد.
در طریقت : شیخ عثمان سراج الدین نقشبندی، شیخ علاءالدین، شیخ عمر ضیاءالدین، شیخ عثمان سراج الدین تویله ای، شیخ مولانا خالد ذوالجناحین، شیخ شاه عبدالله دهلوی(هندوستان)، حبیب الله میرزا جان جانان که در ۱۹ – امین استاد به سر سلسله طریقت نقشبندیه شیخ بهاءالدین نقش بند می رسد.
دروس و کتابهایی که در دوران طلبگی درس گرفته و خوانده اند عبارتند از :
در علوم فقهی : خلاصه کیدانی، مختصرالوقایه، شرح الوقایه، هدایه.
در صرف : بدان، معزی، زنجانی. در نحو : عوامل جرجانی، اظهار برکوی، کافیه ابن حاجب، شرح جامی.
فصاحت و بلاغت : تلخیص، مختصرالمعانی (دو فن اول).
عقاید : شرح عقاید نسفی. تفسیر : جلالین. و همچنین اصول فقه.
کتب و درسهایی که استاد بدون اینکه آنها را درس گرفته باشند، تدریس می نمایند عبارتند از:
اصول شاشی، نورالانوار، حاشیه قطبی، الکافی(عروض)، هدایت حکمت، خلاصه الحساب، مراح الارواح،سعدیه، احیاءالعلوم، مرقات، تربیت اولاد، تاج الاصول، مقدمه ابن صلاح(اصطلاحات حدیث)، تاریخ خلفاء، سیره هشام.
از استاد در مورد مشکل ترین مسائل سوال گردید، پاسخ داده و بنکات ظریفی اشاره نمودند :
از مشکل ترین مسائل، علم عقاید و اصول فقه، اصول احکام مخصوصا قیاس سخت هستند. در عقاید فهمیدن قواعد و قوانین مشکل نمی باشند، امّا تطبیق دادن آنها در مسائل بروز و نظیر، سختی دارد.
عقاید باریک است. شیرین ترین علوم برای بنده ادبیات است. فصاحت و بلاغت، نحو، صرف، علم عروض خیلی شیرین است. در علم تلخی وجود ندارد. همه شان شیرین هستند. لذت بخش ترین آنها برای من علم عروض می باشد.
استاد در هفتمین دوره از مقاطع تحصیلی ۱۷ مهر ۱۳۴۹ مطابق با ۱۲ شعبان ۱۳۹۰ هجری قمری از حوزه قره بلاغ فارق التحصیل شده و بنا بر رسم دیرینه، از استاد مرحوم مغفور الحاج یارجان آخوند نظری دعای خیر “آق پاتا” گرفته اند . در مراسم فارق التحصیلی ایشان، علمای بنام تورکمنصحرا از جمله عبدالرحمن آخوند مدرسی، آنه قلیچ آخوند نقشبندی، قربان آخوند اراده ای و … شرکت نموده اند.
آثار و کتب و رسالاتی که الحاج عبدالرحمن آخوند تنگلی طانا برشته تحریر درآورده اند بالغ بر ۷۰ کتاب می باشد.و همچنین مواعظ و سخنرانی و تفاسیر ایشان شامل هزاران کاست و CD می شود که در کانال عرفان آباد قابل دسترسی می باشد. ( @ Eefanabad- TM و سایت ErfanAbad.org )
نمونه هایی از تالیفات استاد عبدالرحمن آخوند تنگلی طانا عبارت اند از :
کتاب میزان الاعتدال فی بیان الحق و الضلال (در رد وهابیت)- موعظه المسلمین- دوائر الایمان- فضیله الاتحاد- نصیحه الطالبین- موکب اسلام- تنبیه الاخوان فی معرفه مخدوم قلی ایشان- فتح العلی فی تصحیح و تشریح دیوان مخدومقلی- الفج العتیق فی زیارت بیت العتیق- ارشاد المؤمنین الی سبیل رب العالمین- ارشاد الترکمان الی مذهب النعمان- تحفه السالک- مرام الطالبین فی دفع عذل العذلین- فضادل الترکمان- ترغیب المؤمنین بمولد سید المرسلین- فقه النساء- مولد النور- الدرر النفیده فی نظم العقیده- الکنوز الخفیه فی معتقدات الحنفیه- حسن المرام فی التخلق باخلاق الکرام و…
یکی از از ویژگی های استاد این است که کتاب هایی را که بزبان عربی تالیف نموده اند خود در کلاس هایی که روزهای یکشنبه هر هفته (بجز ماه رمضان) تشکیل می شوند برای عموم علاقه مندان شخصاٌ تدریس نموده و موضاعات آن را به بحث گذاشته و به سوالات پاسخ می دهند. در پایان هم توسط یکی از طلاب و شاگردانش جمع آوری و به زبان تورکمنی و یا فارسی ترجمه می شود.
بزرگتر‌ین حوزهٔ علمیه اهل سنت (حنفی مذهب) تورکمنصحرا در روستای عرفان آباد قرار دارد. این حوزه در روز جمعه چهاردهم اسفند ماه سال یکهزار و سیصد و چهل و نه (۱۳۴۹) هجری شمسی مطابق با ۱۳۹۱ هجری قمری و۱۹۷۱ میلادی افتتاح شد. مسجد حوزه مسجد خاتم النبیین(ص) نام دارد که در آن نماز جمعه و جماعت به امامت فرزند ارشد استاد، احمد آخوند تنگلی برگزار می گردد. از فرزندان استاد حامد آخوند و محمود آخوند هم در حوزه به تدریس مشغول می باشند.
مسجد خاتم النبیین(ص)
این حوزه علاوه بر کتابخانه ی سنّتی که بالغ بر ۱۵ هزار جلد کتاب دارد، دارای کتابخانه ی الکترونیکی می باشد که در سایت عرفان آباد قابل دسترسی می باشد
تا کنون از حوزه ی علمیه عرفانی عرفان آباد (قراقچی)، طلّاب زیادی فارق التحصیل شده و در جای – جای ترکمنصحرا به وعظ و ارشاد و امامت جماعات و گسترش علوم دینی مشغول می باشند. در دهه ی ۷۰ این حوزه کلاس های مکاتبه ای حوزوی (طلبگی) را آغاز نمود و کتابهای درسی مناسب این دوره ها توسط مدرسین تدوین گردید، امّا بعللی ادامه پیدا نکرد.
در پایان برای این عالم عامل ، برجسته و وارسته و عارف اهل حال ترکمنصحرا از ایزد منان آرزوی عمر با برکت و طول عمر پرعزت مسئلت داریم.
۲۶/۰۱/۱۴۰۰ هجری شمسی.
www.ulkamiz.ir
