پایگاه خبری اولکامیز – آنه محمد مارامایی، فعال رسانه:
در جوامع مختلف از جمله جامعه ترکمنان گاها سؤالاتی وجوددارد که یافتن پاسخ سؤالات براحتی ممکن نیست.
بعنوان نمونه من با خواندن کتاب ها و نشست و برخاست با اساتید و بزرگواران علم و فرهنگ هنوز سؤالاتی برایم بی جواب مانده اند که افکارم بخاطر ندانستن آنها پریشان است.
یکی ازاین سؤالات که افکار مرا پریشان ساخته ندانستن جواب این سؤال است که: ترکمن ها چه زمانی اسلام را پذیرفتند و مسلمان شدند؟
در مجالس بزرگانی دینی و مذهبی چون استاد جبار آخوند نیک نهاد و یا خواندن کتاب هایی متوجه شده ام که تاریخ ایمان آوردن ترکمن ها در سال ۷۰ الی ۸۰ هجری قمری است .
حتی شنیده ام که ترکمن ها با اولین دعوت مسلمانان اسلام را بدون جنگ و خونریزی دین اسلام را پذیرفته اند!
عجیب تر اینکه حتی شنیده ام گروهی از جنگاوران ترکمن در زمان حیات بعضی از صحابه اسلام (رض) در جنگ آنان با دشمنان شرکت کرده اند!
یا شنیده ام که پیامبر(ص) در زمان حیات مبارکشان آرزو نموده وفرموده اند که :
اگر دین اسلام به مردمانی در شرق منظور ترکمن ها برسد اسلام براحتی بخاطر مهارت آنان درجنگ کردن و ایمان واعتقاد آن به اسلام درجهان گسترش خواهد یافت .
اما در مقابل ازافراد سیاسی و اجتماعی زیادی شنیده و خوانده ام که ترکمن ها درسال ۳۵۰ هجری قمری دین اسلام را پذیرفته اند ( مانند نقل قولی از مقدسی نویسنده تاریخ).
وازگروههای دیگری شنیده ام که ترکمن ها در قرن چهارم و پنجم هجری قمری اسلام را پذیرفته اند ( مثلا در کتاب گنبددردی عظیمی راد ).
دلایل این گروههای سیاسی و اجتماعی این است که ترکمن ها در زمان ظهور اسلام در چین .مغولستان و… ساکن بوده اند و از ظهور اسلام خبری نداشتند.
بعدها که دین اسلام به ترکستان و ماوراءالنهر گسترش یافت. ترکمن ها با اسلام آشنا شده و بدون جنگ اسلام را قبول کرده اند.
حتی من در کتاب های تاریخی که ۳۲ سال در مدارس تدریسکرده ام خوانده ام که مسلمانان در دهه های اولیه ظهور اسلام مخصوصا درزمان خلافت حضرت عمربن خطاب( رض) درایران بخاطر کوههای منطقه خزری وهمچنین وجود جنگل های انبوه مسلمانان نتوانستند اسلام را درمناطق خزری گسترش دهند. لذا درهمان سال ها ناچارا ازجنوب اینکوههابه طرف ماوراءالنهر رفته درآنجا دین اسلام را براحتیگسترش داده اند.
ازجمله توسط حاکم منطقه قومس که الآن محدوده شاهرود.سمنان.بسطام و…امروزی است فردی بنام سعد سپاه اسلام در ترکستان گسترش یافت.
با چنین تضادهایی در افکارم بصورت اتفاقی امروز من درکتاب مشاهیر زنان ترکمن نوشته دکتر سونا سارلی دختر دو بزرگوار و خادم فرهنگ ترکمن دکتر اراز محمدسارلی و همسرش خانم بی بی حمیده نیازی:
درصفحات ۸۲ -۸۳ -۸۴ در شرح حال خاتون بخاری ملکه ماوراءالنهر در سال ۵۴ هجری قمری مصادف با ۶۷۵ میلادی دین اسلام درآنجا گسترش یافته است.
اما اصل مطلب:
در سال ۵۴ الی ۸۱ هجری قمری دین اسلام توسط چهار فرمانده سپاه اسلام در مناطق ترکمن نشین اسلام گسترش یافت:
۱-دردوره اول توسط عبیدالله فرمانده سپاهی که حضرت معاویه بن ابی سفیان (رض) به آن منطقه فرستاده بود.
۲-دردوره دوم سه سال بعد بفرماندهی سعید بن عثمان بن عفان (رض) والی معاویه( رض) که جانشین عبدالله بن زیاد شده بود.
۳- دردوره سوم درسال ۶۱ هجری قمری که مسلم بن زیاد جانشین سعید بن عثمان (رض) شده بود.
۴- دردوره چهارم درسال ۸۶ هجری قمری توسط قبیه بن مسلم باهلی والی خراسان درزمان حجاج بن یوسف ثقفی که کاملا اسلام در آن مناطق گسترش یافته وترکمن ها مسلمان شده اند.(ادامه دارد)
شرح حال اسلام آوردن ترکمن ها:
امروز شرح حال اسلام آوردن ترکمن ها را که درکتاب مشاهیرزنان ترکمن نوشته خانم سونا سارلی دروصف شرح حال زندگی بانوی ترکمن خاتون بخارا حاکم بخارا درسال ۵۴ هجری قمری برابر با ۶۷۵ میلادی را خوانده ام . توضیح می دهم.
خاتون بخارا همسرپادشاه بندون بخارا درماوراءالنهر است .او پس ازمرگ همسرش حکومت را ازطرف فرزندش تغشاد عهده دارشد.
خاتون بخارا معاصر ظهوراسلام دربخارا که بزرگترین شهر وبا شکوهترین شهر آسیای مرکزی بود۵۰ سال حکومت کرد.
درزمان خاتون بخارا فتوحات اسلامی آغاز گشته بود.خاتون بخارا ابتدا درزمان حمله سپاه اسلام بفرماندهی عبیدالله درسال ۵۴ هجری قمری با کمک گرفتن ازهمسایگان مقاومت کرد.
اما سپاه اسلام برآنها پیروزگشت وسالیانه مجبورشدند هزارهزاردرهم مالیات پرداخت نماید.
پس ازسه سال سپاه اسلام بفرماندهی سعید بن عثمان بن عفان (رض) درسال ۵۶ هجری قمری بدستور حضرت معاویه (رض)دوباره به بخارا حمله کرد.
خاتون بخارا چون توان مقابله با سپاه اسلام را نداشت .با دادن مالیات خواست جلوی نابودی سپاه خودرا بگیرد اما فرمانده سپاه اسلام مالیات وخراج را قبول نکرد..
ناچارا خاتون بخارا شرط سپاهیان اسلام را مبنی بر تسلیم ۸۰ نفرازبزرگان شهررا پذیرفت.خاتون بخارا با زیرکی ۸۰ نفر ازبزرگان شهر که ازمخالفان خوداو بودندرا جمع کرده .تسلیم سپاه اسلام نمود..
بدین طریق با قبول خواسته فرمانده سپاه اسلام جلوی نابودی شهربخارا را گرفت.رابطه خاتون بخارا با سعید بن عثمان بن عفان( رض) چندین سال بسیار خوب گشت.
حتی خاتون بخارا فرمانده سپاه اسلام را درزمان بیماری ازمرگ نجات داد.
فرمانده سپاه اسلام بخاطر این رابطه حسنه هیچ وقت وارد شهربخارا نمی شد.
پس ازگذشت چندسالی فرمانده جدید سپاه اسلام مسلم بن زیاد درسال ۶۱ هجری قمری که جانشین سعید بن عثمان (رض)شده بود.
خاتون بخارا برای جنگ با او سپاه ۱۲۰ هزارنفری ازهمه ترکان جمع کرده بجنگ مسلم بن زیاد رفت اما براحتی شکست خورده و دوباره با پرداخت غنایم از دست سپاه اسلام راحت گشت.
اما درسال ۸۶ هجری قمری قیبه بن مسلم باهلی ازطرف حجاج بن ثقفی مأمور تصرف ممالک آسیای مرکزی شد.
قیبه بن مسلم براحتی تمام مناطق آسیای مرکزی ازجمله بلخ.مرو.ماوراآلنهر.شهر.بیکند شهربخاراو… را تصرف کرد.
خاتون بخارا را ازمقام برکنار کرده .پسرش تغشاد را بشرط اداره مشترک خلافت حاکم بخارا نمود.
خاتون بخارا گرچه چندین سال با تدابیر وسیاست خود ازجمله پرداخت مالیات.خراج ازنابودی شهربخارا درزمان فرماندهان سپاه اسلام چون عبیدالله بن زیاد.سعید بن عثمان بن عفان (رض) ومسلم بن زیاد جلوگیری نمود اما دربرابرقیبه بن مسلم باهلی نتوانست کاری انجام دهد.
فرمانده سپاه اسلام قیبه بن مسلم باهلی با مردمان ترکمن با سیاست وتدبیررفتار نمود.بعد ازگذشت چندسال بخارا مرکز بزرگ علمی جهان اسلام گشت.
خلاصه با این جریانات و تفاسیر من مانده ام که دین اسلام بالاخره چه زمانی درمیان ترکمن ها گسترش یافته است؟
انشاءالله که اساتید محترم درآینده نه چندان دور مطالب دقیق و علمی خودشان را در این موضوع بیان نمایند تا اطلاعات مردم دراین موضوع بیستر شود.
ای کاش عالمان دینی واساتید علمی با هم یک مجلس علمی تشکیل می دادند و دقیق مشخص می کردند که مسلمانان ترکمن چه زمانی اسلام را بعنوان دین الهی قبول کرده اند؟
یک گلایه ای هم من از انجمن های فرهنگی اجتماعی دیارمان دارم که چرا بجای برگزاری این همه مجالس شعر و شاعری که فوقش ۱۰ درصد مردمان دیارمان به آن علاقه مند هستند. مجالس تاریخی .اجتماعیفرهنگی و… که بتواند به سؤالات عاشقان این عرصه را جواب دهند تشکیل نمی دهند.
گرچه من شخصا حداقل چندین مرتبه که درجلسات اینچنینی شرکت داشته ام این تقاضا را بیان کرده ام اما متأسفانه و واقعا متأسفانه هیچ تا بحال این جلسات تشکیل نشده است.
به امید روزی که مسئولان انجمن ها متوجه شوند که برگزاری چنین جلساتی از امورات مهم جامعه ترکمن هاست.
www.ulkamiz.ir
