گرگان‌رود شاهرگ حیاتی استان گلستان در معرض تهدید
پایگاه خبری اولکامیز – بایرام کاردان:
گرگان‌رود، با طول تقریبی ۲۰۰ کیلومتر و حوضه آبریز ۱۰٬۱۲۰ کیلومتر مربع شاهرگ حیاتی استان گلستان می باشد.
این رودخانه که از رشته‌کوه‌های آلاداغ سرچشمه می‌گیرد و پس از عبور از گنبدکاووس و آق‌قلا به دریای خزر می‌ریزد، سهم عمده‌ای از منابع آب، اراضی کشاورزی و زندگی مردم استان را تأمین می‌کند.
آمار کلیدی حوضه گرگان‌رود:
مساحت حوضه گرگان‌رود با ۱۰٬۱۲۰ کیلومتر مربع۵۰.۴٪ از کل استان و براساس آمار سازمان آب منطقه‌ای منابع آب حوضه گرگان‌رود با ۸۲۸ میلیون مترمکعب۴۹.۷٪ از کل منابع آب استان
و حوضه گرگان‌رود با ۲۰۰٬۰۰۰ هکتارحدود ۵۰٪ از کل اراضی کشاورزی استان را تشکیل می دهد
که این اعداد و درصد ها جایگاه حیاتی این رودخانه را در استان نشان می دهد.
پیامدهای خشک شدن گرگان‌رود:
کاهش جریان رودخانه نفوذ آب به سفره‌های زیرزمینی را کاهش می‌دهد و سطح چاه‌ها و قنات‌ها پایین می‌آید.
آب زیرزمینی با افت سطح به سمت شور شدن و آلودگی با نیترات و فلزات سنگین سوق داده می‌شود.
خطر نشست زمین و فروچاله افزایش می‌یابد.
تهدید امنیت غذایی و کشاورزی استان :
کاهش دسترسی به منابع آب کاهش سطح زیرکشت و کاهش تولید محصولات کشاورزی را در پی دارد.
کشاورزان مجبور به حفر چاه‌های عمیق‌تر و پمپاژ بیشتر می‌شوند که فشار بر منابع آب را افزایش می‌دهد.
خشک شدن خلیج گرگان و آسیب اکولوژیک :
گرگان‌رود تأمین‌کننده اصلی آب خلیج گرگان است. کاهش روان‌آب موجب تجمع رسوبات نمکی، خشک شدن تالاب‌ها و افزایش ریزگردها می‌شود.
احیای خلیج گرگان بدون توجه به وضعیت رودخانه و تأمین آب پایدار، عملاً غیرممکن است.
سدسازی‌های بی‌رویه و تضاد توسعه:
تمام سدهای ساخته شده بر روی گرگان‌رود و شاخه‌های آن عمدتاً سدهای کشاورزی هستند و جز ذخیره آب برای آبیاری و پرورش ماهی کارکرد دیگری ندارند.
آبادانی چند هزار هکتار زمین اطراف سدها در مقابل نابودی خلیج، منابع آبی و سفره‌های زیرزمینی، ارزش چندانی ندارد.
ضرورت صیانت از حق‌آبه گرگان‌رود:
تأمین حق‌آبه گرگان‌رود از تمامی سرشاخه‌ها و رودخانه‌های فرعی خط قرمز حفظ حیات استان است. هرگونه توسعه سدسازی و تغییر مسیر رودخانه‌ها بدون لحاظ کردن حق‌آبه به معنای شتاب بخشیدن به مرگ گرگان‌رود و خلیج گرگان خواهد بود.
راهکارهای فوری و پیشنهادی:
توقف سدسازی‌های جدید و بازنگری در مدیریت سدهای موجود.
تعریف حق‌آبه زیست‌محیطی و پایش دقیق اجرای آن.
رهاسازی بخشی از ذخایر سدها برای احیای جریان طبیعی.
مدیریت یکپارچه حوضه آبریز با نگاه کل‌استانی، نه منطقه‌ای محدود.
ترویج کشاورزی کم‌آب و پایدار و مشارکت جامعه محلی در حفاظت از منابع حیاتی.
جمع بندی :
آب سطحی ، زیرزمینی ، کشاورزی و اکوسیستم استان به گرگان‌رود وابسته‌اند. ادامه سیاست‌های برداشت بی‌رویه و سدسازی‌های غیرکارشناسی می‌تواند استان را در بحران منابع آب ، نابودی کشاورزی و تخریب اکولوژیک خلیج گرگان و به تبع آن بحران های چالش برانگیز اجتماعی قرار دهد. حفاظت از گرگان‌رود و مدیریت هوشمند منابع آب تنها مسیر توسعه پایدار و حفظ امنیت زیست‌محیطی و غذایی و انسانی استان است.
گلستان ــ شهریور ۱۴۰۴
www.ulkamiz.ir
