زبان و لهجه

پایگاه خبری اولکامیز -زبان یک قوم نماینده یک نظم جمعی وبه ویژه یک نظم معنایی است وزبان دنیایی ازآگاهی، شناخت ،فرهنگ ،تعلقات عواطف ،کنش،تجربه که ساختار قدرت را نمایندگی می کند.

زبان هم انباشت آگاهی وارزش های یک قوم است وگروه های انسانی دریک قوم حقیقت را تعریف وتعیین می کنند وزبان ذخیره گاه ساختارمندی است که آگاهی ،فکر،احساسات،عمل جمعی،تجارب واتفاقات یک قوم درآن انباشته می باشد.هرزبان یک قوم می تواند لهجه های متفاوتی داشته باشد درمنطقه تورکمن صحرا ازکناره دریای خزر به طرف افغانستان ودرمجاورت سرحدات کشور ایران وتورکمنستان ودرادامه درشمال غرب افغانستان قوم تورکمن مستقر می باشند درمنطقه خودمان تا جرگلان می توانیم زبان تورکمن را بالهجه های مختلف بشنویم زبان محاوره ای جعفربای،آتابای،گوکلنگ،تکه ونوخور ودرادامه آن درشمال خراسان رضوی می توانیم تورکمنان انووی را نام ببریم که به علت نداشتن ارتباط با کشور تورکمنستان  ومنطقه تورکمن صحراوجرگلان زبان  ولهجه آنان دگرگون شده وبیشتر لهجه تورکی خراسان را عادت کرده اند ویا شیوه صحبت کردن گوکلنگ های منطقه مراوه تپه را با تورکمنان کناره دریای خزر ازنظر لهجه فرق می کند .

علم زبان شناسی به ما می گوید که باوجود داشتن لهجه ها وگویش های متفاوت درداخل یک زبان همه آنان به یک زبان صحبت می کنند وآنچه تفاوت دارد گفتار ولهجه سخنوران یک زبان است نه زبان آنان.

اما برای انتقال دانش،فرهنگ وادبیات ما به دیگران وآیندگان  باید تمامی لهجه ها وگویش ها ازیک شیوه ومعیار آن زبان استفاده باید کرد.

زبان دارای یک گرامر وساختار نحوی واحد باتوجه به داشتن لهجه ها وگویش های متفاوت می باشد وهرزبان که استفاده می شود دارای دوحالت لهجه ومعیار است  وزبان معیار به تمامی لهجه ها وگویش ها تعلق دارد وتابع هیچ کدام ازآنها نمی باشد ودر زبان نوشتاری قواعد وگرامر علمی زبان لحاظ می شود نه لهجه وگویش یک منطقه یاروستا.

والبته نکته مهم اینکه زبان معیار درمدرسه آموخته می شود وزبان نوشتاری بدون مدرسه نمی تواند دوام بیاورد ومتاءسفانه درکشورمان نبود امکانات آموزش عمومی به عنوان شکل اصلی باعث عدم رشد زبان می شود واین روی پاایستادن زبان معیار ونوشتاری به علت فعالیت دوستداران ادبیات وتاریخ قوم صورت می گیرد هرچند که نمی توانند آرزوهای خودرا به منصه ظهور برسانند وتنها راه پویایی یک زبان آموزش آن ازکودکی درمدرسه می باشد ونبود این قضیه باعث شده که بیشتر جوانان ونوجوانان نمی توانند به راحتی به زبان خود بخوانند وبنویسند وآنانی که می توانند انگشت شمار می باشند وآن بخاطر اشتیاق معدودی ازروشنفکران باعث بقا ورشد زبان ملی اقوام شده است به عنوان مثال ازیکی از قدیمی ترین زبان تورکی خلج درایران مرکزی نام می بریم که آن زبان به علت های متفاوت واینکه پراکنده هستند واطراف محل زندگی آنان غیرتورکان می باشند پروفسور گ.دوفر وهمکاران اومعتقدند که تورکی خلج بتدریج درحال ازبین رفتن می باشد وحال آنکه زبان ولهجه خلج به عنوان لهجه تورکی وقدیمی همانند اوغوز،اویغور،اوءزبک ،چوواش وغیره برای خود لهجه مستقلی می باشد.

باتاءسف باید گفت ازطرف حاکمیت درجهت رشد وباروری زبان اقوام مختلف کوتاهی شده وازطرف دیگر روشنفکران ودوستداران ادبیات وتاریخ  باید درجهت جلوگیری از نابودی آن وبهترشدن وضعیت آن باید تلاش مضاعفی بکنند وما باید درجهت زنده کردن وجایگزین کردن کلمات فراموش شده واستفاده آن درمحاورات روزمره باید کوشا باشیم ودرجهت تحقق ورشد زبانمان شبه فرهنگستان را تشکیل باید بدهیم وباداشتن آن می توانیم باتوجه به فقرکلمات درزبانمان به پویایی آن کمک نماییم.

میلان کوندرا جامعه شناس می گوید برای ازمیان برداشتن یک ملت پاک کردن حافظه وفرهنگ آن می باشد وباازبین بردن آن قوم وملت به مرور استحاله می شود.

ماستورا دبیر کل سابق یونسکو وظایف دولتها رابیشتراز ملتها می دانست وآنها باید برای حفظ وحراست ازفرهنگهای محلی وتنوع زبانی قوانین خاصی راتصویب وبه مرحله اجرا دربیاورند ونابودی یک زبان را به معنای نابودی یک قوم یا ملت می داند.

حقوق زبانی یک قوم جداازحقوق سیاسی یااجتماعی به ساختارژنتیکی وجسمی بستگی دارد.عدم رعایت حقوق زبانی یک قوم مانند این است که مثلا”گربه ها رامجبور کنیم که به جای میو میو ،واق واق کنند واین موضوح مضحک می باشد.

دبیرکل یونسکو به سران کشورها می گوید که درکشور خوددرچاچوب قانون آموزش چندزبانه رادرنظام جرایی وآموزشی به رسمیت بشناسند واین روش دراکثر کشورهای غربی وشرقی جاری می باشد.

دروب سایت سازمان یونسکو درمورد اهمیت زبان مادری اقوام در۲۱فوریه ۲۰۱۷م تحت عنوان پیش به سوی آینده ای پایدار ازطریق آموزش چندزبانه می گوید برای میدان دادن به توسعه پایدار دانش آموزان بایستی به زبان مادری وسایرزبانها آموزش ببینند ازطریق تسلط به زبان اول یازبان مادری است که فراگیری مهارتهای اساسی مانند خواندن،نوشتن وحساب میسر می شود.زبانهای محلی وبومی دریچه انتقال فرهنگها،ارزشها ودانش سنتی محسوب می شود واین زبانها نقش مهمی درپیشبرد آینده ای پایدار ایفاءمی کنند.

گرگان – عبدالرحمن مختومی

www.ulkamiz.ir

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

.

…….