گزارش اجمالی نود و پنجمین نشست انجمن ادبی جیحون + تصاویر

پایگاه خبری اولکامیز – آنادردی کریمی، نویسنده و عضو ارشد انجمن جیحون:

نود و پنجمین نشست انجمن ادبی جیحون روز جمعه ۲۱ آذر ماه ساعت ۳/۳۰ بعدازظهر در خانه فرهنگ شهرداری گنبد (جنب فلکه چای بویین) برگزار شد.

این نشست شامل دو قسمت بود. در بخش اول نویسنده و فعال فرهنگی چرکز اونق درباره سیری در تاریخ ادبیات قرن بیستم ترکمنستان سخنرانی کردند.

بخش دوم برنامه مربوط به سخنان و شعرخوانی شرکت کنندگان محترم بود.

مجری جلسه فرهاد قاضی نائب رئیس و مدیر اجرایی انجمن جیحون بودند. و مدیریت جلسه را لطیف ایزدی از مؤسسین و عضو ارشد انجمن جیحون به عهده داشتند.

ابتدا فرهاد قاضی ضمن خوشامدگویی به حضار محترم و سپاسگزاری از آنان بابت شرکت در این جلسه مطالب کوتاهی را درباره زندگی و فعالیت‌های سخنران جلسه مطرح کردند.

چرکز اونق در ۲۵ فروردین ۱۳۴۸ به دنیا آمدند. از دوران نوجوانی به ادبیات و فرهنگ ترکمن علاقمند بوده‌اند. نقش مهمی در آشنایی علاقمندان ترکمن با آثار منتشر شده در ترکمنستان و ایران داشته‌اند. ایشان در زمینه برگرداندن برخی از آثار منتشر شده در ترکمنستان از خط کریل و لاتین به خط فارسی عربی فعالیت گسترده‌ای داشته‌اند.در همین ارتباط کتاب‌های زیر را چاپ و توزیع کرده‌اند.
لیلی ‌و مجنون
‌اشعار کریم قربان نفس‌اف
تایلی شاهیر
ملانفس
قورت اوغلی
عمر خیام به‌زبان ترکمنی
دایره‌المعارف ترکمن در ۱۶ جلد  که جلد اول آن با نام تورکمن‌لر در ۱۰۰۰ صفحه A4 چاپ شد
رمان مختومقلی اثر قلیچ قولییف
شوکور باغشی اثر نورمراد ساریخانوف ، فردوس الاقبال
اشعار قربان نظر عزیزوف
مجموعه آثار عندلیب

ایشان علاوه بر موارد بالا چندین داستان نیز نوشته‌اند که در نشریه سایران با عناوین
چون: ایلکینجی سویگیم، رجب دألی، قان‌لی اویون به چاپ رسیده است.
چرکز اونق کتاب بازماندگان اثر هادی خرمالی را به زبان ترکمنی، ترجمه کرده‌اند.

این فعال فرهنگی، برخی از آثار مرجع، به ویژه لغت‌نامه‌ها و تاریخ ادبیات ترکمن را در اختیار مشتاقان ادبیات و فرهنگ ترکمن قرار داده‌اند. در این ارتباط می‌توان از آثار زیر نام برد:
لغتنامه حمزایف به خط کریل و فارسی،
۶ لغتنامه ترکمنی به ترکمنی،
تاریخ ادبیات ترکمن و دهها مورد دیگر در حیطه  تاریخ و ادبیات ترکمن .

نویسنده و فعال فرهنگ ترکمن  با نشریاتی چون یاپراق، صحرا و سایران همکاری داشته‌اند.
چرکز اونق با بنیاد مختومقلی گنبد و انجمن‌های میراث و جیحون همکاری داشته‌اند.

اونق به مدت چهارسال در شهرستان‌های بندر ترکمن و گنبد نمایشگاه کتاب برگزار کردند و  ایشان در زمینه فروش کتاب فعالیت‌های گسترده‌ای داشته‌اند.

به دعوت مجری جلسه، چرکز اونق نویسنده و فعال فرهنگی ترکمن در جایگاه سخنرانی قرار گرفتند.
ابتدا پس از سلام و احوالپرسی با حضار محترم و بیان خرسندی خودشان از حضور در این جلسه و سپاسگزاری از مسئولین محترم انجمن جیحون، گفتند که موضوع سخنرانی شامل حدود ۱۰۰ سال می‌شود که بیان همه آن‌ها در مدت نزدیک به یک ساعت غیر ممکن است و جلسات متعددی می‌طلبد. در اینجا من به طور کلی و خلاصه به بیان مطالب مرتبط خواهم پرداخت. البته جا داشت که موضوع محدودتری انتخاب شود تا با فراغ خاطر بیشتر مطالب توضیح داده شود.

در اینجا خلاصه‌ای از سخنرانی را می‌آوریم.
تاریخ ادبیات قرن بیستم ترکمنستان فراز و نشیب‌های زیادی داشته است که می‌توان آن‌ را به سه دوره تقسیم کرد:
گذار ادبی
دوران استالینیستی
دوران پسا استالینی
گذار ادبی: گذاری‌ست از کلاسیک به مدرن با طوفان‌های خاص دوران تزاری، جنگ جهانی اول و تحولات و خیزش‌های کمونیستی.
در این دوره شاعرانی با سبک و سیاق کلاسیک ادبی بدون نوآوری و بدون توجه به تلاطمات سیاسی روز اشعاری سروده،  افتخاراتی ملی کسب نمودند ولیکن از نظر نوع بیان، نحوه سرایش و از نظر قواعد ادبی نتوانستند اشعاری هم طراز با پیشینیان  خود چون مختومقلی ، کمینه و … داشته باشند. از شاعران این دوران می‌توان از شاعرانی چون چون بایرام قیلیچ، کور موللا، دولت محمد بال قزل و … نام برد.
دوران استالینیستی: دوران رعب و وحشت، ترور و اعدام‌های دقیقه‌ای و تبعید.
در این دوره شاعران و نویسندگانی چون بردی کربابایف، حیدئر دریایف، آخوندوف گرگانلی و … آثار ارزشمندی ارائه ولی تاوان‌های عظیمی پرداختند.
برای نمونه حیدئر دریایف بخاطر فعالیت‌های ادبی و زبان‌شناسی خود نزدیک به ده سال زندانی و ده سال دیگر خود را در تبعید می‌گذراند. آخوندوف نیز  در جنگ جهانی دوم شهید می‌گردد.  ادبیات این دوره تریبونی برای اشاعه عقاید مارکسیستی می‌گردد ولی از ۱۹۴۲ به بعد رفته رفته افسانه و قهرمان‌های ملی ترکمن در لابلای سطور خیل نویسندگان و شعرا گنجانده می‌شود تا بازگشتی دیگر به گذشته خود نمایند. بردی کربابایف، آتا قاوشدوف و …

دوران پسا استالینیستی: در این دوران از فشارها کاسته می‌شود، ولی نویسندگان و شاعران، با حفظ ظاهر قضیه نگارش و سرایش کمونیستی ولی در باطن بازگشت به هویت در آثار آن‌زمان پدید می‌آورند. در این ارتباط از نویسندگان و شاعرانی چون کریم قربان نفس‌اوف، قربانیاز داشغین‌اوف، ماممت سعیدوف و ‌…می‌توان نام برد.

سخنران به  گسترش سبک‌های جدید در شعر سرایی مثل پایاما یا منظومه و همچنین گونه‌های دیگر هنر مانند نمایشنامه و رمان هم اشاراتی داشتند. در ضمن برای نکته تاکید کردند که نویسندگان و شاعران آثاری پدید آوردند که بسیاری از این آثار با مضمون و تم کمونیستی به ویژه در دوران جنگ جهانی دوم با محتوای ضد فاشیستی به نگارش درآمده‌اند.
تفاوت ادبیات دوران جنگ و بعد جنگ که در قسم پیشین بر مبارزه بی‌امان با فاشیست‌ها و دفاع از وطن بود و پس از جنگ با ذکر نابودی‌ها و ویرانی‌های آن از صلح طلبی و بازگشت به عمران و آبادانی اثرها پدید می‌آورند.

پس از سخنرانی چرکز اونق، چند تن از حضار ضمن سپاس از تلاش فراوان سخنران به برخی نکات هم اشاراتی داشتند.
نیازدردی قُجُقی دبیر بازنشسته و فعال فرهنگی، ضمن ستایش از فعالیت‌های جناب اونق و سخنرانی مفیدشان به ایشان توصیه کردند که همچنان به چاپ و انتشار کتاب ادامه دهند. برای ایشان آرزوی موفقیت و تندرستی داشتند. در ضمن این فعال فرهنگی از فعالیت‌های گسترده و مؤثر انجمن جیحون هم سپاسگزاری نمودند.
دکتر عبدالحمید نظری هم از فعالیت و سخنرانی، سخنران سپاسگزاری کردند. اما به نظر ایشان باید مطالبی در مورد سیر تاریخی ترکمنستان از دوره جداسازی ترکمنستان مطرح می‌شد. در ضمن اشاراتی به روش‌های تحقیق داشتند و بر بیان حوادث تاریخی موضوع تأکید نمودند و همچنین همزمان باید ادبیات آن دوران به صورت تحلیلی بیان می‌شد.

سخنران ضمن سپاس از لطف دکتر نظری و قبول برخی از مطالب ایشان گفتند که چون موضوع سخنرانی ما سیری در ادبیات ترکمنستان از ۱۹۰۰ تا ۱۹۹۱ بود ‌؛ در مدت ۴۵ دقیقه امکان بیان همه موارد به صورت تحلیلی و مفصل نبود. البته با این وجود ما برخی از موارد خواسته شما را بیان کردیم و امیدواریم در فرصت دیگری به صورت جزئ‌تر به برخی موضوعات مثلاً بررسی لأله در دوران شوروی و پس از آن، یا زندگی و بررسی آثار ادبی یک نویسنده یا یک شاعر معینی بپردازیم.
ناز محمد یگن محمدی نویسنده و فعال فرهنگی هم پس از تشکر از سخنران بر این جنبه تأکید داشتند که باید سخنران مطالب بیشتری را درباره سیر ادبیات ترکمنستان در این صد سال مطرح می‌کردند.

در بخش دوم این نشست عده‌ای از دوستان و شاعران به بیان دیدگاه‌ها و خوانش شعر خود پرداختند.
آنادردی کریمی دبیر بازنشسته و پژوهشگر فرهنگ عامه ترکمن و عضو ارشد انجمن جیحون و بنیاد مختومقلی گنبد و انجمن میراث ضمن سپاسگزاری از نویسنده و فعال فرهنگی چرکز اونق، و تلاش‌های گسترده ایشان در انتشار و توزیع کتاب‌های مرجع و آثار ارزشمند ترکمن در میان مشتاقان ادبیات بر این نکته تاکید کردند که شایسته بود موضوع سخنرانی به گونه‌ای انتخاب می‌شد که سخنران در این وقت کم می‌توانست به تفصیل درباره آن موضوع بپردازد همانطور که سخنران محترم هم تاکید کردند باید موضوع جزئی‌تری انتخاب می‌شد.

چرکز اونق با توجه به کمبود وقت به مهمترین مسائل این دوران پرداختند.
کریمی منکر برخی از برنامه‌های استعماری و استثماری در ترکمنستان این دوران نیست و در این دوران شاهد فشارها بر نویسندگان و شاعران ترکمن و دیگر جمهوری‌ها هستیم. اما با این وجود در این دوران شاهد برخی نوآوری‌ها و تغییرات در زمینه ادبیات و پیدایش هنرهای تازه مانند نمایش و تئاتر، موسیقی جدید، اپرا، گسترش سبک‌های جدید شعر مانند پایاما و به ویژه گسترش داستان نویسی جدید و رمان و روزنامه هستیم و در ضمن مدارس و دانشگاه‌های جدید نیز در این دوران تاسیس می‌شوند.

کریمی همچنین اطلاع داد که در روزهای شنبه ساعت ۵ بعداز ظهر در محل بنیاد مختومقلی فراغی جلسه شعرخوانی ترکمن برگزار می‌شود و روزهای چهارشنبه ساعت ۵:۳۰ رمان آیغئتلئ ادئم خوانده می‌شود. از حضار و دیگر علاقمندان دعوت کردند که در این جلسات شرکت نمایند.
مهمان ویژه این جلسه دکتر بهروز قزل بودند.

دکتر بهروز قزل دکترای رشته علوم سیاسی  گفتند پس از این که در فضای مجازی از حضور آقای چرکز اونق برای سخنرانی در حیطه تاریخ ادبیات ترکمن مطلع شدم در مدت حضور دو هفته یکبار خود در استان گلستان بر خود تکلیف دانستم که در این نشست، حضور یابم. چون آقای اونق زمانی که در بندر ترکمن زندگی می‌کردند، من شانزده سال داشتم. جناب اونق، من و دیگر دوستان را با ادبیات ترکمنی آشنا نمودند. من به ویژه آمده‌ام تا از زحماتشان تشکر نمایم.

همچنین از مسئولین  انجمن جیحون و کارهای پر بار ادبی آنها قدردانی می‌کنم.  من چون در تهران زندگی می‌کنم کمتر فرصت حضور در جلسات را دارم ولی آثار و مقالات آقایان کریمی و دکتر ابراهیم کلته و دیگر بزرگواران را مطالعه می‌کنم.
سپس آقای دکتر قزل  دو سروده خود را قرائت نمودند که با تشویق گرم حضار همراه بود.

شاعران حکیم قزلجه، پولاد صوفی‌زاده، بایرام محمد شیرمحمدلی، رجب مختوم‌نژاد، عبدالملک خُرمالی، بای محمد چندری و حاجی مراد آق به قرائت شعر خود پرداختند. و مورد تشویق حضار قرار گرفتند.
در پایان گزارش اشعار دو تن از شاعران عزیز را خواهیم آورد.

فرهاد قاضی مجری جلسه بار دیگر از چرکز اونق نویسنده و فعال فرهنگی به خاطر ارائه سخنرانی و همچنین حاضران محترم سپاسگزاری کردند و از مسئولین محترم خانه فرهنگی شهرداری گنبد که امکان برگزاری جلسه را در این محل فراهم آوردند، قدردانی نمودند.
علاوه بر عزیزانی که نامشان ذکر شد آقایان خدر خاسمی و حکیم بهرامی نیز در این جلسه حضور داشتند.
در خاتمه گزارش سروده‌های پولاد صوفی‌زاده و رجب مختوم‌نژاد را می‌آوریم.

پولاد-صوفی‌زاده

من اونی تاناماق
—————————
میانه چِکیملی ، یاغدایا گؤرأ
یول آشیب باریارین ، قانون بویونچا
اوبا یولی بولیار ، سئغیر دیل یالی
ایین‌سیز ، آیریق آتان ، کأیری ایینچه

کأ یری تئرسک‌لی ، ماشین کۆتگئردن
یادا، سوو گِچیرلن تؤربانگ ایزی بار
قارشی‌داندا ، یِتیشیب‌دوور ماشین‌لار
سهل سِپایسیزلیق ، پاجیغا دؤنیأر

اینهأ ، دؤشیب‌دیرده ، بیری سۆبیگمه
چئرا یاقیار ، قاهاریندان سیفاماق
نأمه‌اده‌یین ، گؤیجیرگه‌دیب بولماسا
یول برجک‌ده ، عالاجینی تافاماق

یؤز-قئرقا میندیریب ماشین چِکیمنی
بیر زاد آیدان بولیب ، دنگیمدن گِچیأر
اؤکده سئراب باسیار ، چِکیم گئرشینه
ییلدیز‌یالی سؤینیب ، آرانی آچیار

نیرأک باریانگ اوغلان یرینگ یؤزینده
گؤلله یالی گؤچؤب‌‌‌‌ ، غوش یالی اوچوب
بایراغی یوق یاریش غوراب یاریشیب
نیرأک باریانگ بارچانگ ، دنگیندن گچیب

نیرأک باریانگ بئیله ، حایئرلانمانی
غوشلار‌یالی اوچوب ، غانات ، یئلِک‌دن
قاچیارمیسینگ یادا ، آجال الیندن
یا قاویارمینگ اونی ، بِئله -بِللک‌دن

بیر نیچه ، غابیغی قووریمادیق‌لار
بوشاتیارلار‌شیله ، یؤرِگ یئلینی
شیدیب گؤرگأ غوی-یار ، انه -آتانی
دیله دؤشمِز چاغا ، مایه گِلینی

بو گۆن سئپسا ، ارته ، یأ یِنِه بیر گۆن
گیجأ قالماز ، اشیدیلر خبری
آدی حادیثه‌دیر ، کؤپلیک دیلینده
سن‌دی : قاینام‌سیزلیق ، گۆدِک‌لیک‌سِری

تؤف-تؤف توبه ، چؤوره چیقسین چاقلامام
آمان-ساغجا ، یِته‌ورسین ماقصادا
من اونی تاناماق،  آلمارین گؤوینه
یؤمرؤق چِئنأب ، یأ ، ییلان دک ، چاقسادا .

۱۴۰۴/۹/۷

***

( قیزلاری)
منگزه یاَرلر طاووسا.
تورکمن صحراَنگ قیزلاری.
غالقاندیر عار ناموسا .
تورکمن صحراَنگ قیزلاری.

هر قایسی بایداق یالی.
دوقیرلار تایسیز  خالی.
غوُیازی   هم    حایالی .
تورکمن صحرانگ قیزلاری.

گورکلری گوزونگ گویلر .
گورنلر    یوزه    سیلار.
هر یردن،   . گوزه ایلار.
تور کمن صحراَنگ قیزلاری.

اویشوپ چالیان لاَله سی.
کوپ  عصرلانگ   نالاسی.
تویس اوغوز خان بالاسی.
تورکمن صحرانگ قیزلاری.

دیلی    فراغینگ  دیلی .
سوزلری    بِیلینگ   بالی.
اترک گورگنینگ گولی.
تورکمن صحرانگ قیزلاری

یازان رجب مختوم تاریخ ۱۳۹۸/۳/۳۱ ه.ش .

عکس – لطیف ایزدی

www.ulkamiz.ir