مروری بر تاریخچه غصب اراضی ترکمن‌صحرا توسط متجاوزان روس، رضاشاه و پهلوی دوم

دشت ترکمن از آن ‌پس به‌صورت اردوگاهی بزرگ درآمد و زندگی مردم تحت نظر نظامیان قرار گرفت. تغییر اجباری لباس مردم ترکمن انجام شد. غصب اراضی کشاورزی به شکل‌های مختلف صورت گرفت. روحانیون، ممنوعیت لباس داده شد ولی با مقاومت شدید روحانیون مواجه شد. کشف حجاب اجباری زنان انجام گردید.

کل ترکمن‌صحرا به بیگاری و خراج بسته شد.«در این دوره بخش وسیعی از اراضی دشت ترکمن به تملک رضاشاه درآمد؛ این تصرفات، با فراز و نشیب‌هایی تا سقوط رژیم پهلوی و پیروزی انقلاب اسلامی در ۱۳۵۷ ش ادامه داشت.» (ویکی فقه-ترکمنها).

ج: کودتای ۲۸ مرداد، پدیده منصور مزین در غارت اراضی ترکمن‌صحرا

پس از کودتای ۱۳۳۲، در راستای جنگ سرد دو قطب آمریکا و شوروی و اجرایی سازی اصل چهار ترومن، مصادره اراضی و استقرار مهره‌های کلیدی پهلوی دوم در منطقه هم‌مرز با دیوار آهنین با شوروی، ضرورت داشت، لذا اراضی مردم به ژنرال‌ها و خادمان شاهنشاهی واگذار شد. در این راستا در مزرعه نمونه، عطاآباد و نقاط دیگر درگیری‌های خونینی پیش آمد.(منصور گرگانی،۱۳۵۸).

تیمسار مزین از جانب محمدرضا شاه به‌عنوان رئیس املاک بنیاد پهلوی در گرگان انتخاب و فرستاده شد. تا طبق دستور محمدرضا شاه به فروش املاک و تبدیل آن‌ها به پول نقد بپردازد و آن‌ها را به‌حساب شاه واریز نماید (ویکی فقه / منصور مزینی).

در باره دزدى‌ها و سوءاستفاده‌های سرلشگر مزین در شمال تعداد زیادى شکوائیه و سند – ازجمله تحقیقات «دفتر ویژه اطلاعات» به ساواک و ضداطلاعات ارتش – در دسترس است که به تنهائى کتاب مستقلى درباره فساد محمدرضا پهلوى درزمینهٔ غصب اراضى خواهد شد.

وی در سال ۱۳۵۷ اموال خود را که بالغ‌بر ۳۷۰ میلیون تومان می‌باشد (حدود ۵۳ میلیون دلار)(۱) به خارج از کشور انتقال داد و به آمریکا رفت (مرکز بررسی‌های اسناد تاریخی)
بزرگ‌ترین مالک اراضی مرغوب استان گلستان محمدرضا شاه و خاندان سلطنتی‌اش بودند.

در اصل مزین حافظ منافع شخصی و بنگاه‌دار املاک شاه در این خطه محسوب می‌شد به همین دلیل او پس از اصلاحات ارضی، زمین‌ها و املاک مرغوب ملی و خصوصی را تصاحب می‌کرد و به نام محمدرضا شاه به نور چشمی‌های حکومت می‌فروخت. غلامرضا و علیرضا پهلوی (برادران کوچک‌تر شاه) اراضی کلاله و عبدالرضا پهلوی هم چند هزار هکتار دیگر از اراضی مرغوب منطقه گنبدکاووس را تصاحب کردند (غلامرضا خار کوهی)

در پاییز سال ۱۳۵۴ عده‌ای از اهالی ترکمن‌صحرا که شاهد چپاول اراضی زراعی خود توسط برادر شاه بودند، در اعتراض به این ظلم و تجاوز آشکار، اقدام به ممانعت از اجرای عملیات شخم تراکتورهای عبدالرضا پهلوی نمودند. هنگامی‌که این موضوع به اطلاع مزین رسید، سخت آشفته شد و دستور کتبی برای فرمانده گروهان «داشلی برون» فرستاد و گفت ضرورت دارد که فوراً مأمورانش را به محل اعزام کنم تا از مزاحمت‌های بی‌رویه مردم جلوگیری نمایند و عامل آن را نیز دستگیر کنند و نزد او ببرند. به‌این‌ترتیب، روستاییان بیچاره بی‌رحمانه سرکوب شدند (غلامرضا خارکوهی) (۲)

د: تصویری از ترکمن‌صحرای غارت شده در سال ۱۳۴۷ -گزارش گروه تحقیقات اقتصادی دانشگاه تهران

در گزارش انقلاب سفید و غارت اراضی گلستان (غلامرضا خارکوهی) توسط پهلوی‌ها، تصویری از ترکمن‌صحرا، مصادره اراضی، میزان جمعیت و چالش‌های آن‌ها به تصویر کشیده شده است در بخشی از گزارش آمده است:

در این میان گروه تحقیقات اقتصادی دانشکده حقوق دانشگاه تهران که وابسته به خود رژیم بود، با انجام پژوهشی به بررسی وضعیت ترکمن‌صحرا (دشت گرگان) پرداخت که نتایج آن حکایت از اوضاع ناهنجار اقتصادی و اجتماعی این منطقه دارد. طبق تحقیقات آنان، ظلم و فشار بر مردم این منطقه به حدی رسیده بود که همین امر به‌تنهایی می‌توانست موجبات نارضایتی مردم را از وضع موجود فراهم کند.

گزارش فوق که در تابستان سال ۱۳۴۷ تهیه‌شده بود ازاین‌قرار است:
در قسمت شمال و شرق گرگان دشت وسیعی قرار دارد که بیش از نیم میلیون مردم ترکمن در آنجا به زندگی مشغول‌اند. اینان درنهایت سختی و تنگدستی زندگی کرده و در مقایسه با وضع سایر روستاییان حومه شهرستان گرگان وضع بسیار بدی دارند. آب آشامیدنی آنان از آب باران است و آب‌انبارهایی ساخته‌اند که در مواقع بارندگی آب باران در آن جمع شده و در تمام مدت سال از آب آن استفاده می‌شود و معلوم است آبی که یک سال در یک مکان به‌طور راکد نگه‌داشته شود به چه صورتی خواهد بود و به‌طور یقین آب آن قابل آشامیدن نیست لیکن در آن صحرای خشک و شوره‌زار همان آب مایه حیات انسان‌هایی است که مورد خشم و استثمار صاحبان سرمایه و کاخ‌ها قرار گرفتند…

اکثریت دهات ترکمن‌صحرا فاقد حمام است و تعداد دهاتی که دارای حمام است انگشت‌شمار بوده و آن دهات محل سکونت ترکمن‌های ثروتمند می‌باشد. تعداد مستراح در دهات این منطقه بسیار اندک است و در بعضی از دهات به‌طورکلی اصلاً وجود ندارد و کمبود آب نیز مزید بر علت گشته است.

بهرحال شعاع انوار انقلاب اسلامی سرتاسر ایران را دربرگرفت، ساختار حکمرانی سلطنتی در سال ۱۳۵۷ به تاریخ پیوست ودورانی تازه برای کشور آغازشد. کشاورزان و مردمان ترکمن صحرا برای استرداد اراضی خود تلاش کردند.نتیجه، دستاوردهای تلاشها و نیز روندهای کلان کشوری و استانی موضوعی چند بعدی و چندلایه و پیچیده است که خود میتواند موضوع گزارش تحقیقاتی دیگر باشد.

(۱)- ارزش فعلی ثروت غارت‌شده توسط منصور مزین از استان گلستان، مازاد بر هزار و دویست و هفتاد میلیارد تومان برآورد می‌گردد.

(۲): گنبد ـ فرماندهی گروهان ژاندارمری داشلی برون
رونوشت فرماندهی گروهان ژاندارمری گنبد

طبق گزارش آقای روحی سرپرست مزرعه کاهدشت (متعلق به والاحضرت شاهپور عبدالرضا پهلوی) موقعی که تراکتورهای والاحضرت مشغول شخم زدن اراضی بوده، عده‌ای از ترکمانان وارد مزرعه شده و با تهدید مانع شخم زمین‌ها شدند. علی‌هذا ضرورت دارد فوراً مأمورین را اعزام دارید و متوجه باشید که در آینده به‌هیچ‌وجه مزاحت مأمورین والاحضرت را در مزرعه نامبرده فراهم نکنند که ایجاد مسئولیت خواهد نمود تیمسار مزین- (انقلاب سفید و غارت اراضی گلستان، غلامرضا خار کوهی)