معرفی کتاب عاشقانه‌های ادبیات ترکمن

پایگاه خبری تحلیلی اولکامیز- آنادردی کریمی نویسنده و  یکی از همراهان اولکامیز نوشت : کتاب عاشقانه‌های ادبیات ترکمن توسط دکتر سارا بهزاد در ۴۱۰ صفحه و به صورت رقعی به رشته تحریر درآمده است و انتشارات روزنه چاپ اول این اثر را در سال ۱۳۹۸ منتشر کرده است. این کتاب شامل، پیش‌گفتار و هشت فصل و فهرست منابع و مآخذ است.

در پیش ‌گفتار می‌خوانیم: ترکمن‌ها دارای گنجینه‌ای بسیار غنی و زیبا از داستان‌های عاشقانه شفاهی و نیز مکتوب هستند. این آثار از زندگی عامّه‌ی مردم الهام گرفته شده و نمایانگر احساسات و عواطف والای انسانی است. با گردآوری و ثبت داستان‌ها و روایات، ترجمه‌ی متن و مطالعه علمی آنها، می‌توان گام‌های موثری را در راستای حفظ و معرفی این آثار ارزشمند و انتقال آن به نسل‌های آینده برداشت. مجموعه‌ای که پیش رو دارید، با احساس چنین ضرورتی تهیه شده است.

این اثر در واقع، پایان‌نامه کارشناسی ارشد خانم سارا بهزاد است که با افزایش و تکمیل مطالب به چاپ رسیده است.

در فصل اول کتاب، آشنایی با قوم ترکمن و مطالبی چون پیشینه‌ی تاریخی، وجه تسمیه‌ی نام ترکمن، کلیاتی در مورد ترکمن‌ها، ازدواج،  موسیقی ترکمن و سبک‌های موسیقی ترکمن ارائه شده است.

نویسنده در فصل دوم به تاریخ مختصر ادبیات ترکمن، ادبیات مکتوب، ادبیات دیوانی، ادبیات مردمی وادبیات شفاهی پرداخته است.

اثر پذیری ادبیات ترکمن از ادبیات فارسی موضوع فصل سوم کتاب است.

در فصل چهارم شاعران و موضوع عشق آمده است. نمونه هایی از شعر عاشقانه شاعرانی چون مختومقلی فراغی، آناقلیچ محتاجی، قربان دوردی ذلیلی، قربان‌علی معروفی، دولت محمد بال قزل، کریم قربان نفس و ملانفس به زبان ترکمنی با ترجمه فارسی آن‌ها ذکر شده است.

در باره‌ی داستان‌ها فصل پنجم کتاب است. در این فصل موضوعاتی چون قالب، پیدایش و تکامل، پدیدآورنده، ثبت داستان‌ها، زبان، اصل و منشا، اشعار داستان، محتوا، بن‌مایه‌ها، قهرمانان داستان، زمان و مکان، عوامل پیش برنده، موانع یا گره‌های داستانی و سرانجام داستان مورد توجه قرار گرفته است و نویسنده درباره هر یک توضیحاتی آورده است.

نویسنده می‌نویسد که در ادبیات ترکمن داستان های عاشقانه بلا استثنا به صورت نثر و نظم تلفیقی پدید آمده‌اند.(ص۷۹)

عاشقانه‌های ادبیات ترکمن از لحاظ محتوا به سه نوع تقسیم می‌شوند: ۱-عاشقانه‌های حماسی ۲-عاشقانه‌های غنایی ۳-عاشقانه‌های خیالی (صص ۸۶-۸۵ ) ‌

نویسنده در صفحه ۸۲ فصل پنجم می‌نویسد که داستان‌های ترکمنی بر دو دسته‌اند الف:کتابی ب: داستان‌های فولکوریک (مردمی).

سارا بهزاد در فصل ششم به «داستان های مردمی (آنونیم)» می‌پردازد. در این فصل، داستان‌هایی چون صایاد و همراه، حورلقا و همرا، شاه صنم و غریب، هلال آی وغریب، اصلی و کرم، آرزی و قنبر، عاشق چانگلی و بی‌بی گلین، قاسم اوغلان، گور اوغلی و آغایونوس، ارحسن و تلّی‌خان، به‌یه‌رک و چیچک، قان تورالی و سالجان و گوهر قیز و شیرعلی بیگ مورد بحث قرار گرفته‌اند. نویسنده، ابتدا هر یک از داستان‌های ذکر شده را معرفی می‌کند و در ادامه گزارش داستان می‌آید، به بیان دیگر خلاصه‌ای از داستان است. سپس برای هر یک از داستان‌ها نمونه شعری به زبان ترکمنی با ترجمه فارسی آورده شده است‌.

فصل هفتم به داستان‌های دارای مولف اختصاص داده شده است. در این فصل داستان‌هایی چون لیلی و مجنون، یوسف و زلیخا، گل و بلبل، شاه بهرام و بالاحسن، ورقه و گلشا، سیف الملک و مدح الجمال، گل و صنوبر، رای چینی، زهره و طاهر، طالبی و صاحب جمال و آیینه و ملا معرفی شده‌اند. مثل فصل قبل خلاصه داستان و نمونه شعر نیز آمده است.

روایت ها آخرین فصل کتاب عاشقانه های ادبیات ترکمن است. این روایت ها شامل سیدی و خدیجه، توماغالی، حاجی قولاق، دوردی بخشی، صحبت و آینه، آی جمال، اوزوق لار و مایه گونرل هستند. نویسنده خلاصه ی روایت ها را نوشته و برای بیشتر روایت‌ها نمونه شعر نیز ذکر کرده است.

کتاب منابع و مآخذ دارد. سارا بهزاد در پژوهش خود از آثار که نگاشته شده به زبان فارسی و یا ترجمه، و همچنین از منابع و مآخذ ترکمنی و برخی از پژوهش‌های پژوهشگران ترکیه سود جسته است.

کتاب عاشقانه‌های ادبیات ترکمن تا آنجا که نگارنده اطلاع دارد اولین اثری است که در این زمینه به زبان فارسی نگاشته شده است. براستی که جای چنین اثری به زبان فارسی خالی بود. در خاتمه ضمن تقدیر و سپاس فراوان از دکتر سارابهزاد بخاطر نگارش این اثر، برای ایشان و همسر محترمشان جناب شهروز آق‌آتابای آرزوی سلامتی و کامیابی دارم. امیدوارم دکتر سارا بهزاد و آقای شهروز آق‌آتابای به نگارش و چاپ آثار دیگری در ارتباط با فرهنگ و ادبیات ترکمن بپردازند.