پایگاه خبری اولکامیر – حافظ ارازمحمد آخوند یمرلی: اشیایی که عارف مخدومقلی فراغی دنیا را به آنها تشبیه کرده اند :
فهرست مطالب :
۱ـ دنیا مانند مردار
۲ـ دنیا چون ماری خوش خط و خال
۳ـ دنیا همچو زن عجوزه هزار داماد
۴ـ دنیا چونان دختری زیبا و پاکیزه
۵ـ تشبیه دنیا به زن فاحشه
۶ ـ شباهت دنیا به خواب دیدن
۷ـ دنیا بسان دریای ژرف و عمیق و خطرناک
۸ـ دنیا همچون کاروانسرایی قدیمی که خلایق دائم از آن گذر کنند
۹ـ دنیا بازیگری کهنه کار که همه را می فریبد
۱۰ـ دنیا به گردوی پوسیده و پوک ماند
۱۱ـ دنیا مثل یک دریا و آدم حباب آن است
۱۲ـ دنیا دروغگویی که به عهد و پیمانش عمل نکند
۱۳ـ این دنیا به مثابه خُفّاش (موش کور) در حال جویدن ریشه ها
۱۴ـ شباهت دنیا به رنگ آسمان
۱۵ـ این دنیای فانی چون مار هفت سر است
۱۶ـ دنیای پوچ و هیچ
۱۷ـ دنیا بند است و تن پرده
۱۸ـ دنیا مانند سیلاب و عمر همچون کشتی است
۱۹ـ دنیا مانند صدای رعد و برق آسمان است که فوراً باران ببارد
۲۰ـ دنیا چون دریا، و تن همچون کشتی
۲۱ـ این دنیا همچون خاری خشکیده است
۱ـ دنیا مانند مردار:
۱ـ دنیا مردار است و جویندگان آن سگان اند :
دنیا مردار، اول ییلانینگ زهریندن
توی دوکولر، قانات قیرلار، پر گیدر
«دنیا مُردار: اشاره است به «الدُّنْیَا جِیفَهٌ وَ طُلّابُهَا کِلَابٌ» (کشف الخفاء، ۱\۴۰۸). دنیا مُرداراست و جویندگآنش سگان اند.ن ناقدان حدیث آن را از موضوعات دانسته اند .» (منطق الطیر، عطار نیشابوری، تعلیقات شفیعی کدکنی ص ۵۳۰)
۲ـ دنیا چون ماری خوش خط و خال:
دنیا ماردیر، یاستانیب سن یاتیپ سن
اینجالارمی بیله یاتان مار بیله؟
و بعضی در این خصوص دنیا را تشبیه نموده اند: به ماری که ظاهر آن نرم و هموار، وباطنش زهر قتال است. و هر که ظاهر و باطن او را شناخت حقیقت آن را می شناسد.
۳ـ دنیا همچو زن عجوزه هزار داماد:
دنیا زن دیر، کؤپ اویناشلی، اری بیر
بیر اؤپۆشده اتینگ، قانینگ سۏ‌رۇبییر
توضیح :
در مخالفت ظاهر دنیا و باطنش گفته اند که: دنیا مانند پیرزنی است متعفن که ظاهر خود را زینت دهد و خود را به انواع حلی و زیور بیاراید تا مردمان را به خودفریفته سازد، و ایشان فریب آن را خورده با آن دست در آغوش نمایند، چون نقاب ازچهره آن بردارند و بر باطن آن خبردار گردند ببینند عجوزه ای است کریه صورت، قبیح سیرت، به انواع قبایح موصوف، و به اقسام معایب معروف.
۴ـ دنیا چونان دختری زیبا و پاکیزه:
نصحیتیم بو‌دو‌ر، بیان ایله‌سم
جلوه‌لی پاکیزه قیزدیر بو دنیا
شیوه سینی آیدیپ، عیان ایله‌سم
عالمه آشکار سوزدور بو دنیا
آرامی قراری یوقدور، گزه‌گن
آل-یاشیل گیینیپ اؤزون بزه‌گن
بیر شۇم صفت گۆلۆمسیران قیز اکن
آدم اوغلون یره سالدی بو دنیا
۵ـ تشبیه دنیا به زن فاحشه:
اۏینی بیلن خلقینگ کۆنگلۆن آلادی
قاشین قاقیپ غمزه بیلن گۆلر‌دی
هر ایکی گون بیر أر حالاپ آلادی
اقراری یوق اؤزی لَولی بو دنیا
*
دوستلار، هوس اتمأنگ لۏلی عیالی
سیزی آلدار، کؤپدور آنینگ خیالی
۶ـ شباهت دنیا به خواب دیدن:
دایانمانگ بختا، اقبالا
دۏلانار یۆز مۆنگ خیالا
اعتبار یۏق گنجه، مالا
دنیا منگزأر دۆیشۆمیزه
*
فراغی، دنیا دۆیشدور
دۆیش گورسنگ، دویبی هیچدیر
جهاندا یامان ایشدیر
قۇری گلیپ، بۏ‌ش گیتمک
۷ـ دنیا بسان دریای ژرف و عمیق و خطرناک:
بو دنیا بیر دۆیپسۆز دریا
غرق ادر، بولما بی‌پروا
مغرور بولما مالِ دنیا
گزکلی نَوبتا منگزأر
۸ ـ دنیا همچون کاروانسرایی قدیمی که خلایق دائم از آن گذر کنند :
بو دنیا، بیلسه‌نگیز، کؤنه سارای‌دیر
خلایق، کرون دیر، گچر یارانلار
*
غافل بو‌لمانگ، دنیا گلن اؤترلر
مو‌ندا خوشوقت بو‌لمانگ، باردیر بترلر
چکیلر کرون‌لر، یؤریر هاطارلار
بیر ایزی اۆزۆلمز گؤچدۆر یارانلار
*
دُنیا بیر منزلدیر گلیپ-گچرگه
بو منزیله گلگن، گیتمه‌یین قالماز
*
مخدومقلی، گلن، گچر
بو گُذره قۏنان، گؤچر
*
دوستلار بو دنیاگه یۏقدو‌ر اعتبار
کیمسه گلیپ، کیمسه گیدیپ بارادیر
*
تخم سال، اورار سن، گلدینگ بو جایا
عُمرۆنگنی گچیرمه بیهوده ضایا
نظر ایلأر سیزلر او‌شبو دنیایه
گلن گچر، دورماز، کونه سارای‌دیر
*
بو دنیا فانی دیر، تو‌تماز بنانی
بو دنیأگه گلن گچیپ بارادیر
*
بو دنیا بیر سرای دیر،
گلن گچیپ بارای دیر
*
۹ـ دنیا بازیگری کهنه کار که همه را می فریبد :
دوستلار، بیل باغلامانگ کونه دنیاگه
بو دنیا بازیگر، بیلینگ، آل ادر
اوزونگی تاشلاییر دریا دویبونه
آلار جانینگ، سوزلار تیلینگ لال ادر
*
دنیا اوّ‌ل بَدَل، قَلْبدیر، قلّا‌بدیر
چرخِ چنبر بازیگرِ کذّابدیر
*
مالِ دنیا اسسی برمز،
بازیگر دیر، آلدا دیر(ص۳۷۰ )
*
بو دنیا بازی‌گأردیر
بازی‌سین چالدی گیتدی
گُمراه اتدی نیچأنی
یولداش دییپ آلدی گیتدی
*
۱۰ـ دنیا به گردوی پوسیده و پوک ماند :
بو دنیا دونوپدیر بیر چویروک حو‌زا
گورونگ، آدمزادی، نه خیال ادر؟!
۱۱ـ دنیا مثل یک دریا و آدم حباب آن است :
دنیا بیر دریادیر، آدم حُبابدیر
حُباب سوودا باقی قالماز، یارانلار!
۱۲ـ دنیا دروغگویی که به عهد و پیمانش عمل نکند :
دنیا یالانچیدیر، حرص و هوسدیر
یالانچیغا بیل باغلاماق عبث‌دیر
حرامی‌دیر، حرامزادا نأکسدیر
بیر عهد و پیماندا دورماز، یارانلار! (ص۱۱۷)
۱۳ـ این دنیا به مثابه خُفّاش (موش کور) در حال جویدن ریشه ها :
بو دنیا بیر کور سیچانینگ مثالی
کوکلری بیربه-بیر کرتیپ دو‌رو‌پدیر
۱۴ـ شباهت دنیا به رنگ آسمان :
من دنیانی آسمانداقی رنگ بیلدیم
ایسسی-ایسسی آسیلیشدیم، سونگ بیلدیم
ایمدی آنینگ بارین- یوغون دنگ بیلدیم
سود قایسی دیر، زیان قایسی، بیلمه‌دیم
۱۵ـ این دنیای فانی چون مار هفت سر است :
دنیا یدی باشلی یالماوۇز ماردیر
قاچغانلار قوتولماز بو بلالاردان!
۱۶ـ دنیای پوچ و هیچ :
بو دنیانی گؤچۆپ بارغان گوچ بیلدیم
ایشینی بد آنگدیم اؤزۆن پوچ بیلدیم
اؤنگۆن اۏ‌یۇ‌ن بیلدیم سۏنگۇن هیچ بیلدیم
تیریک ارکن، اؤلی بو‌لو‌پ قالیپ من
۱۷ـ دنیا بند است و تن پرده :
مخدومقلی دییر مرده
دنیا بنددیر، تن پرده
بو باشیم سانسیز درده
دوشدی دیییپ آغلارین
۱۸ـ دنیا مانند سیلاب و عمر همچون کشتی است :
شیرین جان رشته‌سی تنده اۏسال دیر
نفسینگ بیر مگس دیر، مال بیر عسل دیر
دنیا آبِ سیل دیر، عمر بیر سال دیر
عُمره اعتبار یۏق، نأگه یاتیپ سن
۱۹ـ دنیا مانند صدای رعد و برق آسمان است که فوراً باران ببارد :
بو دنیا غوغادیر، بیر قالماغال دیر
کیمی بر-ها-بر دیر، کیم آل-ها-آل دیر
ییگیتلر، بو دنیا شو‌نگا مثال دیر
برق اورار آسماندا، باران اگلنمز
۲۰ـ دنیا چون دریا، و تن همچون کشتی :
مۆنگ عشق ایله مالِ دنیا ییغار سن
بیر شای اوچین یوز کؤنگۆلگه دگر سن
دنیا ــ دریا، تن بیر سال‌دیر، آغار سن
قاچانا دنگ تای گیدر سن دۆز بیله
۲۱ـ این دنیا همچون خاری خشکیده است :
بو دنیا سالینان بیر قۇری خاردیر
آیلانیپ، دۏلانیپ، قیلغیل نمازی
این مقاله با همکاری بنیاد فرهنگی نظریۀ همگرایی تمدن ها نوشته شده است
منابع :
۱. قرآن مجید ۲. نرم‌افزار دیوان مخدومقلی فراغی ، با همکاری استادان عطا گزلی، تاقی زاده ، گری ۳. سایت جامع التفاسیر و الترجمات ۴. دیوان فراغی چاپ قاضی ۵. ترجمه فارسی اشعار فراغی مجموعه ۴ جلدی گروه مترجمین . ۶. منطق الطیر، عطار نیشابوری، تعلیقات شفیعی کدکنی
www.ulkamiz.ir
