نگاهی به منظومه غارری گورگن

پایگاه خبری اولکامیز – نازمحمد یگن محمدی*: غارری گورگن اثر ماندگار استاد ستار سوقی متخلص به ساوچی از شاعران طراز اول ترکمن صحرا است.سبک شعر ترکیب بند یا مخمس ترکیبی است.

ستار سوقی در این اثر از دوران کودکی خود در کناره های رود گرگان یاد میکند. رود گرگان از کوه های خراسان شمالی سر چشمه گرفته و پس ازطی طول مسیر صحرای ترکمن به دریای خزر میریزد. شاعر از این رود خانه که زمانی پر آب و خروشان بوده بنام غارری گورگن(رود کهنسال) یاد میکند.

او غارری گورگن را مورد خطاب قرار داده  و توصیف گیرایی از طبیعت و شیوه ی زندگی ساده ی ترکمن هابدست میدهد.

احساس خود از اوضاع گذشته و حال را با زبانی ساده و بی تکلف و نزدیک به زبان عامه مردم بیان میکند.

منظومه غارری گورگن یکی از عظیم ترین اثر شاعر در قطعات گوناگون در بازه زمانی مختلف نگارش یافته است.شروع آن درسال ۱۳۶۷ می باشد.

از لحظه نشر مورد استقبال اهل قلم و ادب قرار گرفت.

این شاهکار برجسته ادبی که به زبان شفاهی مردم ترکمن سروده شده است سرشار از موسیقی دلنشین و هارمونی مرتبط با جریان زندگی عشیرتی و ساده  روستاییان مناطق دل افزای خطه ترکمن صحرا است.

توصیف دقیق شاعرانه، بکارگیری استادانه زبان،اصطلاحات،تعابیر عامیانه وزبان محاوره ای در شعر درخششی نوین در ادبیات معاصر، آفرینش عاطفی ژرف،تحفه ی نفیس و بی نظیر این شاعر بزرگ به عنوان یک شاهکار ادبی شناخته می شود.

اکثر مضامین قابلیت ترسیم و نقاشی را دارند زیرا از طبیعت جاندار سر چشمه میگیرد. غارری گورگن پر آوازه ترین اثر ادبی و شاهکار شاعر اندیشمند و آوانگارد ترکمن صحرا میباشد. گوهر وجوهره ی قلمش دارای بار معنایی عمیق و دلنشین.

شنیدن گل‌واژه های قارری گورگن از زبان رسا و شفاف شخصیت بی بدیل گویندگی هنر اجرا استاد ارازدردی خوجه مارا به گذشته های دوردست تاریخ برده  وبا نیاکان واجداد پیوند میدهد.منظومه‌ی مخمس ترکیبی غارری گورگن مملو از ابیات نغز و زیبا روایتگر گفتگوی شاعر با غارری گورگن که زمانی خروشان در پهندشت ترکمن صحرا به طرف دریا روانه بود.نخستین تمدنها در کنار رودخانه های بزرگ پدید آمدند.

در دوران جوانی شاعر، رودخانه های پرآب و خروشان گرگان و اترک شاهرگهای حیاتی دیار ترکمن به موازات هم در سرتاسر ترکمن صحرا جریان داشته اند.

این گنجینه ماندگار و جاودان بازتاب دوران زندگی ساوچی میباشد که از سال ۱۳۲۵شمسی آغاز میگردد.

هیچ آفرینشی در جهان جاودانه نیست جز پدیده هنر.آنچه از قلم ساوچی می‌تراود  هنر ناب و خالص است، که همیشه و جاودان زینت بخش صفحات زرین تاریخ ادبیات ترکمن خواهد بود.سبک شعری استاد در ادبیات ترکمن مقبولیت عام و فراگیر یافته است،زبان گفتاری منظومه و مضامین آن مؤید این نظر می‌باشد.

ساوچی از شاخصهای هنری نظم کلاسیک و عناصر زبان گفتاری به خوبی بهره گرفته است.بهره گیری از ادبیات شفاهی لایزال و نقصان ناپذیر فرهنگ عامه.

ستار سوقی بخشی از آداب و رسوم و سنت های قومی ترکمن را در غارری گورگن به تصویر کشیده است.از جمله قصه گویی مادران به فرزندان و نوه‌ها ، کشتی ترکمنی گورش،سرازیر شدن دختران سبو بدست به طرف رودخانه و….به عنوان بخشی ازفرهنگ عمومی محیط کودکی شاعر یاد شده است.

غارری گورگن به گونه‌ای سروده شده که با اوزان شعر شقاهی ترکمن صحرا کاملا هماهنگ است. مضامین احساس برانگیز و سبک ویژه قارری گورگن بعضی از شاعران را به نظیره سازی برانگیخت.شاعرانی که عناصر و نمادهای طبیعی محل زندگی خود را مخاطب قرار دادند.

دربخش‌هایی از منظومه به موضوعات عینی و ملموس بیشتر از مضامین عاطفی و حسی پرداخته شده است.

بن مایه پیام قطعات، تجدید و تثبیت خاطرات ایام کودکی و تجسم‌ و تصویر زندگی ساده و شیرین و بی پیرایه تمامی مردم ترکمن صحرا به اعم، ساکنین کناره های رودخانه گرگان به اخص می باشد.میتوان جان کلام منظومه را به دو ژانر کاملا متضاد و متقابل تقسیم کرد:

۱-ژانر اول خواهان ارزش های سنتی نیکوی قدیم که در آن از محبت، عشق، وطن، سرور و شادی جشن های با شکوه و بی ریا، عدالت، تعاون و همکاری ، مساعدت ویاوری، زندگی ساده و بی دغدغه سرایش شعر در کناره های قارری گورگن، سوارکاری با اسب های مشهور جهانی آخال تکه در ترکمن صحرا نوای گوش نواز طنین موسیقائی فلوت چوپانان،ساز و آواز سنتی ،بسط و توسعه زبان مادری یادی از اجداد و نیاکان و اغوزخان،بطور کلی از هنجارهای اجتماعی سخن میرود.

۲- ژانر دوم شاعر اندیشمند و دغدغه مند خواهان نابودی ظلم، بی عدالتی-غم-رنج-هجران طغیان نفس اماره، آواره گی و پدیده های زشت می باشد که اخیرا رواج بیشتری یافته  و مورد نکوهش شدید شاعر ژرف‌نگر قرار گرفته است.

منظومه‌ها گلایه و درد دلی است از گذشت روزگار و کمرنگ شدن عناصر و پدیده های مثبت ژانر اول و پررنگ شدن ناهنجاری‌های ژانر دوم.

ضمن سرایش اشعار نغز و ارزشمند، در لابلای ابیات هشدار میدهد که ارزش‌های مادی ومعنوی نیکو و پسندیده را رشد و گسترش بدهند واز ضد ارزش‌ها اجتناب کنند.

ستار سوقی از تابناک‌ترین چهره‌های ادبی عصر ماست.

*مترجم زبان‌های انگلیسی-روسی

www.ulkamiz.ir