آی هان و آیلین

پایگاه خبری اولکامیز- به قلم از لطیف ایزدی : اخیرا سازمان ثبت احوال کشور محبوب ترین اسامی سال ۹۹ را اعلام کرد : ” بر این اساس فراوانی ۲۰ نام اول پسران در سال ۱۳۹۹؛ امیرعلی، محمد، علی، امیرحسین، حسین، آراد، ابوالفضل، آریا، سامیار، امیرعباس، محمدحسین، محمدطاها، آی هان، کیان، ماهان، امیرمحمد، علیرضا، محمدرضا، مهدی، محمدمهدی است. همچنین بر اساس این گزارش فراوانی ۲۰ نام اول دختران در سال ۱۳۹۹ فاطمه، زهرا، رستا، حلما، زینب، آوا، مرسانا، یسنا، نازنین زهرا، فاطمه زهرا، ریحانه، آیلین، همتا، باران، رها، هانا، دلوین، نیلا، نفس و بهار است. ”

در بین این اسامی دو  نام نظرم را جلب کرد و با زبان مادری ام تناسب و همخوانی داشت : آی هان و آیلین . بر آن شدم تا با سئوال و پرسش از صاجبنظران در باره ی  وجه تسمیه و معنای این دو نام زیبا مطلبی بنویسم..

استاد قربان صحت بدخشان در گفتگو با اولکامیز گفت : وقتی فرزندی در شبی که ماه  آسمان کامل بود به دنیا می آمد به او آی هان می نامیدند. وجه تسمیه دوم اینکه والدین آرزو می کردند که فرزندشان قدرت و هیبتی مانند امیران و پادشاهان داشته باشد که حکم و دستورش اجرا شود و جاری و ساری باشد با این خواست و آرزوی  قلبی نام فرزندشان را آی هان می گذاشتند.

مولف کتاب نامهای زیبای ترکمنی افزود: البته در بین مردم ترکمن آی هان برای دختران هم نامگذاری می شد. گوزل لرینگ هانی یعنی سرور زیبا رویان. همجنین از نظر تاریخ و اسطوره آی هان فرزند اغوزخان بود. این نام زیبا در بین ترکمنها متداول است. اما نام آی لین را بیشتر، ترکها می گذارند.  در بین ترکمنها این نام دیده نشده . البته شاید  امروزه برخی نام دختران خود را آیلین می گذارند. در بین ترکمنها نامهایی چون آی لار و آی لی متداول است. آیلین مترادف آی سا است به معنای هاله ای از نور و روشنایی است.

استاد آنادردی عنصری گفت :  در باره‌ی ریشه‌ی کلمه‌ی ( آیلین ) نظرات متفاوت وجود دارد بعضی به ریشه‌ی یونانی، برخی به ریشه‌ی ارمنی و برخی هم به ریشه‌ی فارسی و ترکی این واژه اعتقاد دارند. معنی آن را هم : بانوی زیبا. ماه کامل. هاله‌ی دور ماه. روشنایی و نور ماه نوشته‌اند. از این رو در باره‌ی اصالت ترکمنی – ترکی این کلمه خیلی مطمئن نیستم. اما کلمه‌ی ( آی ‌حان ) که با صورت‌ نوشتاری ( آی‌هان ) هم نوشته شده کلمه‌ و نام ترکی باستانی است که ریشه در باور اسطوره‌ای ترکان اۇغوز دارد. این کلمه‌ی مرکب ، از دو جزء تشکیل شده است: ( آی ) به معنی ماه. ( خان . حان. هان ). به معنی شاه.سلطان. کلمه‌ی خان در اصل ( خاقان ) بوده که در طول زمان و در فرایند تغییرات واجی در نهایت به خان و حان ( هان ) تبدیل شده است.

این محقق و پژوهشگر ترکمن اظهار داشت : در کتاب اۇغوزنامه‌ی اویغوری که متنی اسطوره‌ای درباره‌ی تولد و زندگی اۇغوزخان است مادر اۇغوز ،  ( آی‌خاقان ) نام دارد که سلطان بانوی ماه معنی می‌دهد. پس در این متن که قدمت اسطوره‌ای دارد این اسم برای بانوان است.ولی در میان اسامی شش پسر اۇغوزخان که در اۇغوزنامه‌ها ثبت شده ، نام دومین پسر اۇغوزخان ، آی‌خان است.یعنی در این‌جا این کلمه برای نام مذکر استفاده شده است.فکر می‌کنم در حال حاضر هم این نام ترکیبی برای نامگذاری پسران کاربرد دارد.

دکتر شهروز آق آتابای صاحب نظر فرهنگ ترکمن گفت: بدون تحقیق نمی‌توانم نظر بدهم. «آی هان» یک اسم کاملا ترکی- ترکمنی است. ولی فکر کنم «آیلین» را باید بیشتر تحقیق کرد. در اکثر منابع ترکی نوشته‌اند که به معنای «هاله ماه» است ولی احتمالا ریشه دیگری هم دارد که محتاج پژوهش دقیقتری است.

این محقق گنبدی که دکترای گویشها و ادبیات معاصر ترکی از دانشگاه آنکارا دارد تصریح کرد :  نام «آیلین» در میان غربیها هم رواج دارد و در منابع اینترنتی گفته که آیلین یک اسم اسکاتلندی و به معنای روشن و نورانی و ظریف است.  به نظر من آیلین یک اسم غربی است که در زبان ترکی دوباره معنا شده و تصور شده که با کلمه آی / ماه در ارتباط است. نامی است با تلفظ و معنای زیبا.  قبول کردن ریشه شناسی رایج فعلی و ترکی انگاشتن و استفاده از آن محذوری ندارد!

پس از اطلاع از نظرات و دیدگاه های  سه تن از صاحبنظران زبان ، فرهنگ و ادبیات ترکمن با خود می اندیشم که نام های زیبا و بامسما در فرهنگ و زبان ترکمن کم نیستند؟ این نامها هویت بخش هستند. به مانند پرچم ، کیستی ، چیستی ، قومیت و زبان انسانها را می شناسانند. آیا از آنها بصورت مطلوب برای نامگذاری فرزندانمان استفاده می کنیم؟ اگر به فکر احیا و کاربرد این اسامی زیبا نباشیم بی تردید به نامهای ملل دیگر و چه بسا بیگانه فرهنگ بومی نیازمند خواهیم شد. به مصداق ضرب المثل : اوز آرریغنی خوار ادن ، کیشینگ آرریغنا زار قالار ) .

www.ulkamiz.ir