استاد محمد قجقی همکاری اندیشمند و دوستی مهربان

پایگاه خبری اولکامیز – آنتا دردی کریمی:  از سال ۱۳۷۳ افتخار آشنایی با جناب محمد قُجُقی را دارم. بعد از ۵ سال تدریس در شهرستان بجنورد به گنبد کاووس منتقل شدم. در گروه تاریخ شهرستان، دوستان و همکاران نازنینی بودند. من با توجه به روحیه و علایقم با آقای قُجُقی توانستم ارتباط بیشتری برقرار کنم. درباره این بزرگوار سخن گفتن بسیار دشوار است و در این فرصت نمی‌توان همه موارد را مطرح نمود. بنابراین در اینجا به مهم‌ترین نکات به اجمال می‌پردازم.

برخی افراد شخصیت‌هایی را دوست می‌دارند که در محضر آنان چیزهای تازه‌ای فرا بگیرند و یا دانسته‌های خود را با آنان در میان بگذارند. برای این افراد بسیار سخت و رنج‌آور است که ساعت‌ها مجبور بشوند به سخنان عادی و روزمره و تکراری ملال‌آور دیگران گوش بسپارند. این افراد دوست می‌دارند که از وقت بسیار بالاتر و گران بهاتر از طلای خود، به نحو احسن و تاثیرگذار سود جویند. چه بسا برای شما عزیزان خواننده هم پیش آمده است که به ناچار و به خاطر حفظ ادب و رودربایستی مجبور شده‌اید که سخنان معمولی و پیش‌پاافتاده عده‌ای را تحمل کنید و بابت آن افسوس بخورید. چرا که در واقع وقت نازنین شما تلف و بهتر بگوییم حرام شده است. اگر حمل بر خودستایی نشود برای نگارنده تحمل چنین افرادی بسی رنج‌آور است.

در مقابل چقدر خوشایند و دلپذیر است که در حضور عزیزان اندیشمند و فرزانه و اهل مطالعه بنشینی و با گوش جان سخنان دلپذیر آنان را بشنوی تا از شنیدن سخنان عالمانه آنان، شور و شوق توصیف ناپذیری وجودت را سرشار سازد. از دیدگاه‌های ارزشمند بزرگواران سود بجویی و از چشمه معرفت و دانش آنان بنوشی و سیراب بشوی و باز هم آرزومند باشی که چنین جلساتی بارها و بارها تکرار شود. نگارنده بسیار خوشحال و مفتخر است که چندین دوست گرانمایه اندیشمند در استان خراسان و گلستان دارد که سخن گفتن با آنان و حضور در کنارشان نه تنها تلف شدن وقت نیست بلکه پر باشدن اوقات می‌باشد.

بی‌تردید یکی از این نازنینان جناب محمد قجقی هستند. معلم پرتلاش، همکار نازنین و دوست بزرگواری که با سعه صدر و چهره‌ای بشاش، اندوخته‌ها و تفکرات خود را بی‌مزد و منت و با اشتیاق در اختیار علاقمندان می‌گذارد. مسرور و شادمان است که دیگران نیز از چشمه گوارای دانش او سیراب شوند. در این سال‌ها افتخار آن را داشته‌ام که فراوان با ایشان سخن بگویم. او شیفته کتاب است و کتابخانه خوبی نیز در منزل خود دارد. همکار مهربانم با حوصله و شکیبایی تمام از مطالعاتش، از کشف دیدگاه‌های تازه در مسیر مطالعاتی خود به ویژه در زمینه تاریخ لب به سخن می‌گشاید و با فروتنی به دوستان علاقمند، کتاب‌ها و مقالات ارزشمند را معرفی می‌نماید. بارها توصیه می‌کردند که این کتاب‌ها و …. خریداری شود و یا دست کم مطالعه.

برخی از همکاران هستند که بنا به دلایل مختلف، به اندوخته‌های علمی خودشان در دوران تحصیل در دانشگاه اکتفاء و خود را محروم از یافته‌های جدید می‌کنند. در مقابل عده‌ای از همکاران و معلمان پرتلاش و اندیشمند بعد از فراغت از تحصیل از دانشگاه باز هم همچنان خود را دانشجو به معنی واقعی کلمه یعنی جوینده دانش می‌دانند. بیشتر و افزونتر از دوران تحصیل مطالعه می‌کنند؛ چون به درستی آگاه و واقف هستند که دانش در هر رشته‌ای اقیانوسی هست که هرچه آن را بپیمایی به انتهای آن نخواهی رسید. هر چه بیشتر مطالعه کنی بیشتر می‌یابی که کمتر می‌دانی.  بی‌شک یکی از این همکاران اندیشمند و عاشق و شیفته تحصیل و مطالعه جناب محمد قجقی هستند. از نزدیک شاهد پیگیری ایشان در باره موضوعات، مکاتب و دیدگاه‌های جدید تاریخی بوده‌ام.

دبیرانی هستند که عاشق تدریس می‌باشند. آنان معلمی را نه شغل بلکه یک رسالت می‌دانند. رسالتی والا و ارزشمند. از نظر آنان معلمی همچون شغل‌های دیگر فقط حضور فیزیکی و امضا کردن نیست. معلمی عشق و شور و ذوق است. آن‌ها دانش‌آموزان را افرادی نمی‌دانند که فقط در کلاس آن‌ها حضور دارند و باید مطالب درسی را به آنان بیاموزند؛ بلکه فراتر و بالاتر از این می‌اندیشند.

به نظر این معلمان این دانش‌آموزان آینده سازانی هستند که در کلاس آنان حضور دارند و باید و باید در مقابل آنان احساس مسئولیت کنند و به بهترین شیوه به این آینده سازان درس بدهند. با آنان سخن بگویند. با آنان همدل و همراه شوند و این عزیزان را در مسیر درست راهنمایی کنند. بی‌تردید یکی از این همکاران بزرگوار، معلم دلسوز و کوشا جناب محمد قجقی هستند. ایشان با وجود سال‌های تدریس باز هم قبل از حضور در کلاس برخورد فرض و واجب می‌دانستند که بار دیگر مطالب کتاب درسی مطالعه کنند. فراتر از کتاب مطالعه کنند و سپس در کلاس درس حضور یابند.

توان علمی و تسلط ایشان را به مطالب و موضوعات تاریخی به وضوح در کلاس‌های ضمن خدمت که آموزش و پرورش برای دبیران برگزار می‌کردند، از نزدیک شاهد بوده‌ام. آقای قجقی به عنوان مدرس کلاس‌های ضمن خدمت مطالبی را مطرح ‌می‌نمودند که نشان از مطالعه گسترده ایشان در ارتباط با موضوع تدریس داشت و با این وجود با فروتنی و اخلاص تمام تقاضا می‌کردند که همکاران دیگر نیز در بحث مشارکت نمایند. ایشان دوست داشتند با نظرات همکاران بویژه همکاران جوان آشنا شوند. براستی کلاس‌های ضمن خدمت با تدریس جناب قجقی برای همکاران بسیار دلنشین جالب و موثر بود و بر دانش و اندوخته‌هایشان افزوده می‌شد.

عشق به تحصیل و فراگیری و اندوختن علم و دانش چنان در وجود آقای قجقی شعله‌ور بود که ایشان بعد از سال‌ها تدریس دوباره در کنکور ارشد شرکت کردند و در یکی از بهترین دانشگاه های ایران یعنی دانشگاه فردوسی مشهد پذیرفته شدند. در سنین بالا هم همچنان برای فراگیری شور و شوق داشتند. در این دوران با تشویق و توصیه زنده یاد دکتر ابوالفضل نبئی، پایان‌نامه «اوزون حسن آق‌قویونلو و مشی سیاسی و نظامی حکومتداری وی» را انتخاب کردند. هدف ایشان صرفاً نگارش یک پایان‌نامه و اخذ نمره و مدرک تحصیلی نبوده است. ایشان به راحتی می‌توانستند این پایان‌نامه را در مدت ۵ الی ۶ ماه بنویسند و از آن دفاع کنند. اما بیش از یکسال برای نگارش آن زحمت کشیدند و برای یافتن برخی از منابع به تهران هم سفر کردند. بویژه از منابع مختلف به زبان‌های فارسی، عربی، ترکی استانبولی، انگلیسی و ترکمنی سود جستند. مسلماً استفاده درست و دقیق از این منابع و مآخذ سبب شد تا پایان‌نامه‌ای فراتر از فوق لیسانس ارائه شود.

نگارنده پس از اخذ لیسانس تاریخ در سال ۱۳۶۷ بنا به دلایلی تمایل به ادامه تحصیل در رشته تاریخ را نداشتم. چون از دوران نوجوانی علاقه‌مند به ادبیات به ویژه ادبیات معاصر بودم و بعدها به داستان‌نویسی نیز علاقه‌مند شدم. درواقع مایل به تحصیل در رشته ادبیات بودم. اما به خاطر سهل‌انگاری در انتخاب رشته، در رشته تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد پذیرفته شدم. البته از تحصیل در این رشته ناخرسند نیستم. اما عشق و علاقه به ادبیات همچنان در وجود من شعله‌ور بود. برادر بزرگترم، مادرم، همسرم همچنان اصرار می‌کردند که ادامه تحصیل بدهم.

علاوه بر آنان آقای محمد قجقی بارها و بارها توصیه کردند که ادامه تحصیل بدهم و دلایل مختلفی برای این امر مطرح نمودند. ایشان از روی لطف و مرحمت این پیشنهاد را به من نمودند؛ چون از علاقه و اشتیاق من به مطالعه و فراگیری اطلاع داشتند. بنابراین، توصیه و تشویق ایشان نیز در ادامه تحصیل من در مقطع فوق لیسانس تاریخ بسیار موثر بود. در هنگام نگارش پایان‌نامه‌ام جناب قجقی با خوشرویی تمام اجازه دادند که از کتاب‌های کتابخانه‌شان استفاده کنم.

دوست اندیشمندم جناب قجقی به زبان‌های انگلیسی و ترکی استانبولی تسلط دارند. از این توانایی به نحو احسن سود جستند و مقالات مختلفی را از این زبان‌ها به فارسی ترجمه کردند. این مقالات در بیشتر مجلات و نشریات ایران و حتی برخی از نشریات افغانستان و… به چاپ رسید‌ه‌اند. ای‌کاش عزیز بزرگوار همت می‌ورزیدند و ترجمه‌های خود را در قالب چندین کتاب منتشر می‌‌کردند.

برخی از معلمان عزیز آموزش و پرورش بعد از بازنشستگی از اوقات فراغت خود چندان در زمینه‌های فرهنگی و آموزشی سود نمی‌جویند و گاهی هم وقت خود را با امور روزمره عادی می‌گذرانند. البته بعضی از بازنشستگان همچنان به فعالیت‌های فرهنگی خود ادامه می‌دهند. دوست عزیزم جناب محمد قجقی در دوران بازنشستگی علاوه بر ترجمه مقاله‌های مختلف به فعالیت مستمر در بنیاد مختومقلی فراغی ادامه دادند و در آنجا با پشتکار و علاقه فراوان به فعالیت‌های فرهنگی پرداختند. تشکیل کلاس‌های مختومقلی‌خوانی، خوانش ادبیات ترکمنی، برگزاری برخی از جلسات و … بخشی از فعالیت‌های ایشان و بنیاد فراغی می‌باشد. درضمن اعضای بنیاد مختومقلی فراغی به دانشجویان علاقمندی که مایل بودند در ارتباط با ترکمنان پایان‌نامه خود را بنویسند، از لحاظ فکری کمک‌های بسیار موثری انجام دادند.

برخی از نویسندگان و پژوهشگران در کتاب‌ها و پایان نامه‌های خود از جناب قجقی سپاسگزاری نموده‌اند. در اینجا سه مورد را می‌آوریم. دکتر طیبه عزت‌اللهی‌نژاد کتاب ارزشمندی درباره خودتزیینی زنان ترکمن ساکن دویدوق در خراسان شمالی با عنوان «خود تزیینی زنان ترکمن، درآمدی بر انسان‌شناسی زیبایی‌شناسی» نگاشته‌اند. ایشان از آقای قجقی بابت همراهی و یاری ایشان سپاسگزاری کرده‌اند.

نگارنده لازم است این نکته را توضیح دهد که خانم عزت‌اللهی‌نژاد به همراه همسرشان به گنبد مسافرت کرده و با راهنمایی آقای قجقی از کتابخانه بنیاد مختومقلی فراغی سود فراوان جسته بودند. دکتر ناصر صدقی نویسنده در کتاب ارزشمند «سلجوقیان در تاریخ ایران» که در سال ۱۳۹۹ از سوی دانشگاه تبریز منتشر شده است؛ درباره آقای قجقی چنین ‌نوشته‌اند: «در طول انجام پژوهش حاضر، از طریق ایمیل و مکاتبات اینترنتی، افتخار آشنایی و دوستی با آقای محمد قجقی دبیر بازنشسته تاریخ و مسئول بنیاد مختومقلی فراغی در گنبد قابوس را پیدا کردم.

این بزرگوار از سر لطفی که به بنده و علاقه و اشتیاقی که به تاریخ سلجوقیان و ترکمانان داشتند، مقالات و نوشته‌هایی را به زبان‌های ترکی استانبولی و انگلیسی به دست آورده و جهت استفاده در پژوهش حاضر ارسال کردند. از زحمات بی‌دریغ ایشان، صمیمانه تشکر و قدردانی می‌کنم». پژوهشگر برجسته ترکمن آقای آنادردی عنصری که پایان‌نامه نو و بدیع «بررسی تطبیقی اوغوزنامه‌ها» را در مقطع فوق لیسانس نگاشته‌اند، از جناب محمد قجقی بابت حمایت‌های علمی سپاسگزاری کرده‌اند.

آقای قجقی علاوه بر تاریخ که رشته تخصصی ایشان است، به جامعه‌شناسی و ادبیات هم علاقه‌مند هستند و شعرهای حافظ، مولوی، شاملو و …. را مطالعه می‌کنند.

امیدوارم در فرصت دیگری مطالب بیشتری درباره ایشان به رشته تحریر در بیاورم. آرزوی سلامتی و بهروزی و موفقیت برای همکار فرزانه و دوست نازنینم جناب محمد قجقی عزیز دارم.

منبع – مجله فراغی شماره ۸۷

www.ulkamiz.ir