گزارش پنجاه و نهمین نشست انجمن ادبی جیحون – بخش اول
پایگاه خبری اولکامیز – آنّادُردی کریمی، عضو هیئت تحریریه ماهنامه ترکمن دیار:
برنامه پنجاه و نهمین جلسه انجمن جیحون در دو بخش بود:
بخش اول: سخنرانی نور قلیچ فداکار نویسنده و پژوهشگر در باره «علما و وظایف ایشان از نگاه دولت محمد آزادی با استناد به باب سوم از کتاب وعظ آزاد»
و بخش دوم: شعرخوانی شاعران و گفتمان ادبی.
این جلسه در روز جمعه ۲۰ بهمن ۱۴۰۲ در ساعت ۳ بعد از ظهر در محل کتابخانه شخصی آقای ولی محمد خوجه واقع در چای بویین با حضور علاقمندان و مشتاقان ادبیات و فرهنگ ترکمن برگزار شد.
مجری این جلسه آقای عاشر رئوفی شاعر و فعال فرهنگی ترکمن بود. ابتدا آقای رئوفی با عرض سلام از آقای محمد قُجُقی پژوهشگر و مترجم تاریخ ترکمن یاد کردند و درگذشت همسر محترمشان را تسلیت گفتند و حاضرین در جلسه برای شادی روح مرحومه فاتحه‌ای قرائت کردند. در ادامه آقای رئوفی گفتند: در شهرها و مناطق مختلف ترکمن صحرا جلساتی برای بزرگداشت فرهنگ و ادبیات و مدنیت ترکمن برگزار می‌شود که مایه شادی و افتخار است. امروز هم یکی از این جلسات به نام انجمن ادبی جیحون در این مکان برگزار می‌شود. از آقای ولی محمد خوجه که امکان برگزاری و تشکیل جلسه را در محل کتابخانه شخصی خود فراهم آورده‌اند، نهایت سپاس را داریم.
مجری جلسه از آقای خوجه دعوت کردند که مطالبی را با شرکت کنندگان در میان بگذارند. ولی محمد خوجه با عرض سلام و خوشامدگویی به شرکت کنندگان و سپاسگزاری از شرکتشان در این جلسه چنین گفتند: من بسیار خوشحال هستم که شما بزرگواران لطف کردید و در این جلسه شرکت نمودید. در جلسات قبل پیشنهادهایی از سوی بزرگواران مطرح شد. برنامه ما بر این است که کاستی‌ها را برطرف کنیم و من از همه شما بزرگواران تقاضا می‌کنم که برای بهبود کیفیت برنامه پیشنهاداتی را ارائه دهید. پیشنهادات سازنده شما برای ما قوت قلب است. من سعی می‌کنم کتاب‌های مرتبط به ترکمنان را به کتابخانه خودم اضافه کنم و در ضمن برخی از کتاب‌هایی را که کتابخانه مرکزی ترکمنستان از من می‌خواهند تهیه می‌کنم و برای آنها می‌فرستم.
مجری در ادامه از آقای نورقلیچ فداکار تقاضا کردند جهت سخنرانی تشریف بیاورند. جناب فداکار ضمن سپاس از انجمن جیحون بابت برگزاری چنین جلسه‌ای و دعوت از ایشان، با قرائت شعری از دولت محمد آزادی، سخنان خودشان را آغاز کردند و درباره زندگی دولت محمد آزادی و پدرش مطالبی را بیان نمودند.
ایشان گفتند که دولت محمد در زندگی‌اش دچار مشکلات و مشقات زیادی شده است. دورانی که دولت محمد آزادی در آن زیسته است، دوران آشوب سیاسی بوده است. بویژه دوران پس از مرگ نادرشاه و درگیری‌های سرداران او و …
تخلص ادبی دولت محمد آزادی بوده است و در این ارتباط شاگرد و فرزند او یعنی مختوم قلی فراغی معتقد است که لقب آزادی را که به معنی فارغ از هوا و هوس و رها از تعلقات دنیایی و آتش آخرت است، پیامبر(ص) در عالم رویا به پدرش داده است. فراغی در شعری در این ارتباط میگوید: رسول‌الله قویمیش آدین آزادی /آتام دولت محمد مُلّا حقی اوچون.
مهمترین اثر دولت محمد آزادی کتاب «وعظ آزاد» است که به نظم و در قالب مثنوی و در چهار باب سروده شده است. عنوان بابها عبارتند از: باب اول در توصیف و سیرت پادشاهان. باب دوم: فی بیان الخیرات و توصیف صاحبه. باب سوم: وصف عالمان. باب چهارم: معرفی اهل دل. در اهمیت این بابها، سخنران تأکید کردند که هر باب آن به اندازه یک کتاب مطلب دارد. من قسمت توصیف و سیرت پادشاهان ایشان را بررسی کرده‌ام.
مختوم قلی فراغی پسر دولت محمد آزادی، در باره شخصیت پدرش به زیبایی توضیحاتی را با زبان شعر بیان نموده است. در واقع اولین استاد مختوم قلی نیز پدرش بوده است و به بیان دیگر او از پدرش علم و دانش را فرا گرفته است. پدری که زاهد و باتقوا بوده و شخصیت بزرگی داشته است.
سخنران پس از توضیحات دیگر به موضوع اصلی سخنرانی یعنی «علما و وظایف ایشان از نگاه دولت محمد آزادی با استناد به باب سوم از کتاب وعظ آزاد» پرداختند.
دولت محمد آزادی در باب سوم از اهمیت و فراگیری علم سخن میگوید و ارزش و جایگاه ویژه‌ای برای علم و اهل آن قائل است و علم بدون عمل را چندان قبول ندارد. در اثر دولت محمد آزادی علم و علما جایگاه ویژه‌ای دارند. شاعر به علم ارزش و بها می‌دهد و ترکمنان را تشویق به علم‌آموزی می‌کند. از نظر شاعر علم گوهر است. آزادی در مقابل از جهالت و نادانی به شدت انتقاد می‌کند.
هدف علم عمل کردن و به حق رسیدن است. در کنار علم باید عمل باشد. به عالمان هشدار می‌دهد که اگر عالم باشید و عمل نکنید از جاهل هم کمتر هستید.
هر که به اندک علمی که دارد عمل کند، بی‌شک اوست عالم عالمان و دانای دانایان. همچنین با توجه به جایگاه والای علما و مسئولیت آنان در دعوت مردم و اصلاح جامعه اسلامی، ایشان را به عامل و الگوی شایسته بودن دعوت می‌کند. زیرا همانطور که قبلاً هم مطرح شد مقصد از علم عمل کردن و از عمل رسیدن به حق است. در این ارتباط در شعر زیر میگوید:
«علمدین مقصد عمل اتمک تورور/ اول عمل بیرلا حقه یتمک تورور.»
دولت محمد آزادی برای عمل به علم نیز اخلاص و پرهیز از ریا را شرط می‌داند. ایشان در بیان وفواید علم می‌فرماید: فایده‌های علم آن است که انسان با طریق درست عبادت و بندگی آشنا شود و به قرب الهی راه یابد و مردم را به بندگی خدا تشویق و به راه راست هدایت نماید.همچنین به عالمان توصیه می‌کند در نصایح و دعوت مردم خوش اخلاق و شیرین سخن باشند و از اسلوب و شیوه‌های قرآن الهام بگیرند.
ایشان برای علما چهار ویژگی قائل است:
الف: با تقوا بودن
ب: متواضع و فروتن بودن و تکبر نداشتن.
پ: زاهد بودن.
ت: جاهد بودن.
در پایان، سخنران به برخی از سوالات مطرح شده پاسخ دادند. در این‌جا یک مورد را می‌آوریم.
چرا ترکمنان بعد از فوت نادرشاه بیشتر به احمدخان دُرّانی علاقمند شدند؟ به نظر آقای فداکار به خاطر این بود که ایشان از سرداران نادر بوده است و ارتباط خوبی با ترکمنان داشته است و علاوه بر آن از لحاظ مذهبی سنی و اشتراک مذهبی با ترکمنان داشته است.
با تشویق شرکت کنندگان، بخش اول جلسه انجمن ادبی به اتمام رسید.
ادامه دارد
منبع – ماهنامه ترکمن دیار شماره ۲۰
www.ulkamiz.ir
