پایگاه خبری اولکامیر- عبداللطیف ایزدی: نشست ماهانه انجمن جیحون این بار در باره دو موضوع بود نگاهی به صد سال ادبیات معاصر ترکمن صحرا و گرامیداشت ۸۵ مین سال تولد پروفسور آلماز یازبردی اف.
سخنران این نشست فرهنگی ادبی دکتر ارازمحمد سارلی بود.
این استاد دانشگاه و پژوهشگر تاریخ و ادبیات ترکمن گفت: پروفسور آلماز یازبردی اف یکی از شخصیت های علمی بی نظیر ترکمن درجهان به شمار می رود. او در سال ۱۹۳۹ در چندیر قری قلا به دنیا آمد اصالتا گوگلان است با خانواده اش به داش آغور آمد و سپس در عشق آباد زیست و از سال ۱۹۶۳ تا ۲۰۱۷ ریاست کتابخانه آکادمی علوم ترکمنستان را بر عهده داشت.
ارازمحمد سارلی که خودش را شاگرد آلماز یازبردی اف معرفی کرد در مورد عملکرد و خدمات استادش چند نکته جالب را بیان کرد:
اول – باور عامه روس ها این بود که تا پیش از انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ هیچ کتاب منتشره ای از ملل ترک زبان آسیای مرکزی و از جمله ترکمن ها نبوده است. وی طی مقالاتی که بعدها کتاب شد ثابت کرد که دویست و اندی کتاب در قرن هیجدهم به چاپ رسیده است بعدها با گسترش دامنه تحقیقاتش به اثبات رساندند که حدود ۱۲۰۰ کتاب ترکمنی پش از ۱۹۱۷ چاپ گردیده است.
دوم – کشف و رخ نمایی از کتابخانه های مرو و کهنه اورگنج در قرون وسطی را برای اولین بار به ثمر رساند و رفع اتهام از کتاب سوزی مسلمانان نمود که بی اساس تبلیغ می شد.
سوم – کارهای ویژه بر یافته های عهد هخامنشی و کتاب اوستا ( وندیداد ) و متون کهن کهن پیش از اسلام را سامان داده اند.
چهارم – ارتباط گسترده جهانی از شاخصه های آلماز یازبرذای اف می باشد. وی به عنوان رئیس کتابخانه آکادمی علوم ترکمنستان به مدت حدود نیم قرن با کتابخانه های دنیا و دانشمندان کشورهای مختلف ارتباط داشته به طوری که از وی چهره ای بین المللی ساخته است.
پنجم – جنبه ایرانی آلماز یازبردی اف چنان است که بارها به ایران سفر علمی داشته و در کنفرانس ها شرکت نموده اند.
و اما بخش دو م سخنرانی دکتر ارازمحمد سارلی در انجمن جیحون به ادبیات معاصر ترکمن اختصاص داشت. وی ادبیات معاصر ترکمن را به پنج دوره تقسیم کرد:
دوره اول – آمدن رضاشاه تا اشغال شمال ایران ( دهه آغازین و دهه های اول و دوم )
دوره دوم – حاکیمت پهلوی دوم ( از دهه اول تا اوخر دهه چهارم )
دور سوم – استحکام ادبیات ترکمن ( اواخر دهه چهل و دهه پنجاه
دوره چهارم – پیروزی انقلاب و جنگ ۸ ساله ( اواخر دهه پنجاه و دهه های شصت و هفتاد )
دوره پنجم – استان شدن گلستان ( اواخر دهه هفتاد و دهه های هشتاد و نود )
سارلی در مورد پراکندگی جغرافیایی ادبیات ترکمنی در ایران را حوزه غرب ترکمن صحرا ، حوزه میانی ترکمن صحرا و حوزه شرق ترکمن صحرا و خراسان اعلام کرد.
وی در بخشی از سخنانش به موضوعات مختلف همچون اهل قلم مهاجر از ترکمنستان و اهل قلم ترکمن صحرا ، فارسی نویسان ترکمن ، زنان اهل قلم ، بومی سروده های ترکمن ، شاعران کودک و نوجوان ، کتابشناسی و تاریخ ادبیات نویسان ، ترویج دهندگان ادب ترکمن ، تحلیل محتوای صد سال ادبیات ترکمن ، ادبیات کلاسیک و مدرن پرداخت.
این نویسنده ترکمن در ادامه سخنانش به تحلیل کلی ادبیات معاصر ترکمن پرداخت و گفت: در صد سال اخیر با چند ادبیات مواجه هستیم:
اول – ادبیات خنثی که شاعر طبیعت و یار و دلدار را وصف می کند و با مسائل اجتماعی کاری ندارد.
دوم- ادبیات همراهی ادبیاتی که سفارشی است و در رادیو گرگان به وجود آمد. شاعران و نویسندگان مطالب مناسبتی نوشتند. البته بعد از دهه ۷۰ و با حضور هاشمی رفسنجانی ادبیات همراهی کمرنگ شد.
سوم- ادبیات مردمی است که می توان ان را ادبیات متعهد نامید. اشعار محمد شاهیر از این نوع می باشد. او در مورد جنایات پهلوی در سلاخ اشعاری نوشت. برخی از اشعار ستار سوقی و احمد سارلی هم در این نوع ادبیات قرار می گیرد. ادبیات متعهد در دهه ۴۰ به وجود آمد.
چهارم -ادبیات اعتراض که هنوز به مرحله ادبیات اعتراض نرسیدیم. در ادبیات معاصر ترکمن اشعاری که چون سروده های میرزاده عشقی اعتراض گونه باشند من هنوز ندیدم.
بخش پایانی سخنان دکتر ارازمحمد سارلی در مورد رشد و افول ادبیات معاصر ترکمن و بیان آسیب ها و پیشنهادات بود. وی در مورد رشد و افول ادبیات معاصر ترکمن گفت: در این زمینه انتشار کتب شعر، تاسیس رادیو گرگان، فعالیت سایت ها و رسانه های مکتوب و جدید تاثیر گذار بود به طوریکه امروزه تعداد شاعران زیاد شدند افزایش یافته است.
مدیر مسئول مجله فراغی در باره آسیب های پیش روی ادبیات ترکمن در سده کنونی بیان کرد: ما عموما دانشگاهی نداریم. ادبیات ترکمن را خوب نشناختیم. با ادبیات کشورهای دیگر آشنا نیستیم. باید دایره لغت مان را افزایش دهیم. از توصیفات تکراری و محدود و خاص دوری کنیم. بحث تقد و بررسی شعر را ترویج دهیم. اساسا نقد ما را می سازد. بنابراین پیشنهاد میکنم جلسات نقد شعر را برگزار کنیم و فرهنگ نقدپذیری را توسعه بخشیم. برای انگیزه دادن به شاعران جشنواره ها و فستیوال های ادبی بر پا کنیم. همان کاری که جیحون و آق بولوت گذاشتند. با اهالی قلم تعامل داشته باشیم. با شاعران و نویسندگان ترکمنستان ارتباط برقرار کنیم. کریم قربان برای این برجسته شد که اشعار روس را ترجمه کرد. با شاعران فارس ارتباط برقرار کنیم. احمد شاملو، نیما یوشیج، اخوان ثالث و شاعران ترک و عرب را بشناسیم حتی با شاعران ترکیه و تاتارستان ارتباط برقرار کنیم.
سارلی اظهار داشت: شاعران و نویسندگان را برای استفاده از حق و حقوق و خدمات بیمه ای سوق دهیم. اهالی قلم را تشویق کنیم که در صندوق هنر عضو شوند. در بین خودمان صندوق مالی و حمایتی باز کنیم. دانشگاه مجازی ادبیات ترکمن را تاسیس کنیم. برای آن سطح مقدمانی ، متوسط و عالی تعیین کنیم. برای فارغ التحصیلان مدرک دهیم. برای این کار هیچ نیازی به مجور نیست ولی آموزش باید آکادمیک باشد. خصوصی یا دولتی ایجاد شود. محتوای دوره چی باشد مهم است روی آن باید فکر کنیم.
دکتر ارازمحمد سارلی سخنانش را با قرائت شعری نو به پایان رساند و در ادامه به سئوالات حاضرین پاسخ داد.
این نشست با شعرخوانی استاد حکیم بهرامی، حاجی مراد آق، نورنیاز آق ، قربان سحرخیز ، سامیه قمری داز همراه بود. استاد محمد قجقی، فرهاد قاضی، آنادردی کریمی ، رحیم مرادی ، لطیف ایزدی نظرات و سئوالات خود را بیان کردند. مجری برنامه بهروز مفیدی بود.
در پایان برنامه به درخواست دکتر سارلی، برخی از حاضرین به مناسبت ۸۵ سال تولد آلماز یازبردی اف پیام های تبریک خود را از طریق فضای مجازی ابراز نمودند.
در این نشست دکتر سارلی با همسر نویسنده اش بی بی حمیده محمد نیازی و فرزند جوانش سردار حضور یافته بود. این برنامه در خانه فرهنگ شهرداری گنبد برگزار شد و بیش از سه ساعت به طول انجامید.
www.ulkamiz.ir
