پایگاه خبری اولکامیز – آقای ناز محمد یگن محمدی توضیحاتی درباره شعر کوتاه و اشعار شاعر مطرح کردند. در اینجا مطالب ایشان را به طور کامل می‌آوریم: محتوای سخنرانی ایشان در دو بخش بود. بخش اول: چکیده‌ای پیرامون توصیف اشعار کوتاه و موجز. بخش دوم: نظرات آقای یگن محمدی و نقد مثبت و تحسینی ایشان.
بخش اول: در نظم و نثر کوتاه، شاعر و نویسنده تلاش می‌کند مفهوم را با ایهام، کنایه، ایما، اشاره، استعاره و ایماژ به خواننده و شنونده برساند.
شعر سپید و کوتاه، جملات شعرگونه، کوتاه‌ترین جمله، با عمیق‌ترین تفکر و اندیشه. شعر کوتاه حداکثر در چهار بند یا مصراع است. در دوره‌هایی بصورت موزون و مقفی نیز سروده شده است. تساوی عروضی در فصل‌ها اعمال نمی‌شود. با حداقل کلمات، موجز. افعال و کلمات اضافی در آن وجود ندارد. بسیار ساده و روان، برای عموم قابل درک است. ریزبینی، نکته‌سنجی از خصوصیات و ویژه‌گی‌های این نوع شعر است.
بخش دوم: شاعر کوتاه سرای ترکمن استاد عبدالملک خُرمالی شاعر اندیشمند و آوانگارد ترکمن صحرا است. اشعار شاعر نکته‌سنج و ریزبین بصورت و نثر کوتاه و داستانک، جملات قصارگونه، رها از قید و بند فرم و قالب خاص. شکل و فرم کوتاه در دو یا چند سطر، مختصر و بدیع در راستای اشعار سپید و آزاد.
– با محتوا و پیام نغز و بکر و شایسته تأمل و تفکر.
– نویسنده در میان لایه‌ها و اقشار زحمت‌کش و تلاشگر جامعه زندگی کرده و دردها را شناخته، زبانش زبان گویای ستمدیدگان و تهیدستان. – منادی عدالت و آزادی. گوهر و جوهره‌ی قلمش دارای بار معنایی عمیق و دلنشین.
– دردها و معضلات جامعه، دغدغه اصلی اندیشه گرانسنگ این شخصیت ادبی می‌باشد
– سخنانش در ظاهر ساده و طنزگونه ولی بن‌مایه درونش تند و تیز و کوبنده است.
– درخشش و پرتوافشانی مروارید غلتان اندیشه.
– گزیده‌گویی چون دُر در وادی ادب و هنر.
– آفریننده اشعار ماندگار و جاودان.
آقای بای محمد چندری، شعرهای عبدالملک خُرمالی چنین ارزیابی کردند: آقای خُرمالی با اینکه جملاتش کوتاه است ولی سخنان تامل برانگیزی دارد. با توجه به شناختی که از ایشان دارم سروده‌های کوتاهش نیز همچون شخصیتش که خیلی کوتاه و سنجیده سخن می‌گوید می‌باشد. سوژه‌هایی که به دام می‌اندازد مانند عکاسی حرفه‌ای است که مدتها در انتظار می‌نشیند تا لحظه‌ها را شکار کند. ایشان به محتوا بیشتر توجه دارند تا به نکات فنی. از نظر فنی ایراداتی داشت ولی محتوای قوی این نقص اندک را تا حدودی پوشانده بود.
شاعر قلمی بی‌ریا دارد و بی‌پروا و این نکته اشعار ایشان را پرمحتوا و جذاب می‌کند.
آقایان نیازی ساعی، ابراهیم کلته، خوشکام، بهرامی، فرهاد قاضی، حاجی مراد آق و…. دیدگاه‌های خودشان در مورد اشعار جناب خُرمالی مطرح کردند.
توی محمد ایازی مطالب خود را در باره شعر عبدالملک خُرمالی به زبان ترکمنی قرائت کردند:
یارادانینگ آدی بیلن
سلام قادیردان اوسسادلار اهلی ادبیات موشتاقلاری
قوشغی دییلنده یونه‌کی سوزلر بیلن پارخلی دیغی بللی. دویغودان بای بولمالی، اندیشه‌لی بولمالی، قافیه لی بولمالی و سوزی تاراشلاپ گتیرمه‌لی.
تعاریف‌لر اوز یرینده بلکی‌ده قوشغی بارا دا ینه تازه تاریپلار تاپیلار آصلیندا قوشغینگ تازه‌سی کهنه‌سی یوق. قوشغی، قوشغی بولمالی و سنینگ تشنه روحونگی قالقیندیریپ باشارمالی. دنگیزلره سوو سیز، اکدیپ، سوسیز قایتاریپ گتیرمه‌لی دأل. تازه‌کی تاریپلار دا قافیه گرگ لیگینی آیران‌دا بولسالار امما دویغودان بای بولوپ باشارمالی و سنی اندیشه گردابینا اوقلاپ باشارمالی.
شاهیر، شاهیر بولجاق بولسا ایلکی ییتی گوزلاپ آوادانلیقلاری سایلاپ دونیانی بوتین گوزللیگ‌لری بیلن باشغا چاراق گوز بیلن گوروپ باشارمالی. شاهیر شو ایشی باشارانسونگ چونگگور اویلانماغی باشاریار شاهیرینگ ینه اوزینه بللی اتمه‌لی زادی بیر میللتینگ اساسی گرگلی اتیاجلاری بارادا قوشغی قوشوپ پیکئر بریپ باشارمالی بیر میللتینگ غایغی‌سی چورک می یا کرتوپ سوغان یادا آگاه بولماق اویانماق‌می یا ایکی سی ده می؟! بو ماطلابی شاهیر اندیشه‌سینی سینگدیرن قوشغی‌لاری بیلن بیزلره آیدیپ باشارمالی.
قادیردان اوسسادلار شی قیسغاجا مقدمه بیلن شاهیر دوستوم عبدالملک خُرمالی نینگ بیر ناچه قوشغی لارینا ناظار سالیاریس
غئغئردئم، سوو غویولدئ سسیمه.
یؤنه، سوو بیلن یره سینگن سسیم
یر آستئندا غالماسا گرک
شاهیر اوزینی بیر اویاندیرجی حوکمونده گوریار
اویانماغدان بیزار بیر توپار سسی بوغماق خیالی بیلن سسینه سوو قویسالاردا اما شاهیر ادیل بیر آغاج اکن یالی پریادلارینی اکیار منگ پیکریمچه آصلیندا شاهیرینگ دورقی دورشی پریاد!
بیر گون یره سینگن پریادلار بارا یتیشجگینه‌ده ائنامی بار اصلیندا اویاندیرجی نسیل دوغجاغینا ائنامی بار!
یونه شو قوشغی‌دا سوو سوزی ایکینجی مصراع‌دا گرگی یوق قوشغی‌دا هممه زادی آچاچان آیتمالی دال! دینگلیجینگه ده اندیشه پورصاتینی برمه‌لی قوی اوزی بیر سوراغا یتسین شاهیر پریادلارینی ننگسی یره اکدی قا؟!
یا اوزی دورشی پریاد بولوپ سوولار بیلن یره سینگدی میقا؟ شو سوراغینگ جوغابینی بیرینجی مصرع‌دن تاپسانگ بولیار! بیرینجی مصرع‌ده سوو گرا و آدرسی بریپ دور! دورشی پریادی یره سینگدیریپ دور بو قوشغی‌دان باشغاچاراق انتقادی دوشونجه‌لر هم گوریلمانی دورانوق!
۲
سحر بولدی
یونه ینه یاتیبره‌لینگ
بیزه گوندیزلر ام
گیجه‌لردن پارخی یوق
چیلشیریملی دورموشدا بیر گون شاد بیر گون ناشاد بیر گون اومیدلی بیر گون ناموت قوشغی و کلام کاته راگ شاهیر اوچین ادیل بیر سوپاپ اوزینی ینگلیتمگ اوچین بوتین باشاغایلیق لاردان ذهینینی بوشاتماق اوچین!
اگر ایلکینجی قوشغی‌دا دورشی اومیدی گوروپ بیلسک ایکینجی قوشغی دا باشغاچاراق بیر پیکئره دوش گلیاریس بیر [تضاد فکری بار دیجگ بولیارین] بو هم شاهیرلانگ دونیاسینده بار زاد و اویتگشیک زاد دال.
شاهیر گرک سحرینی گرک گونشلی لیگینی بو یاغدای دان تافیپ بیله‌نوق بوقوشغی دا اصلیندا یوزله یین مانی‌نی گورمه‌لی دال ده ایچکین و اوزاق دا بیر مانانی آغتارمالی. بو قوشغی‌دا یادامانی آرمانی جهلی دوام اتمگ و شونچا مانالاری گوروپ بیلیاریس. بو قوشغی دا سوز دولی بیشیپ دیر و آرتیقماچ بیر واژه یوق.
۳
سووسوز چؤل یره باردئم
گرشیمه بیر غوش غوُندئ
مانگا گۆر جنگل- دن غالان
یاشئل آغاچ مئقا دییدی
بو قوشغا باشغاچاراق سر اده‌سیم گلیار. چولده، قوراقلیقدا یاشیل قالیپ بیلمگ ایشلرینگ قینی، مردلرینگ کاری
شونگا گورا اخلاق تایدان گونبه گون پسه‌لیپ باریان دونیه ده اخلاقی یاشاماق سویگی ییتیپ باریان دونیه ده عاشیق یاشاماق اساسی بورجیمیز! و باشارمالی کاریمیز دیر دیییپ دوشونیارین. بو قوشغی دا من پیکریمچه هیچ بیر آرتیقماچ سوز یوق و شاهیر اوز اندیشه سینی اینگ آز سوز بیلن اونگات صورات دا بیان ادیپ دیر!
۴
منی غوُشغئ بیلن یوووپ
غوُشغئ بیلن دۇناغلاپ
ایکی رکعت غوُشغئ اۇقاپ
ینه غوُشغئ بیلن گؤمۆپ
غوُیوپ گیدینگ
غوُی غوُشغولار غوُلاغئما
غوُشغئ اۇقاپ دورشونا
گؤر عاذابئم دویمایئن
تأ قئیاماتا دنگ
شاهیرینگ هممه زادی، مذهبی، پلسپه‌سی‌ده دونیا قاریشی بارچا عشقی قوشغی! دیمگ شاهیر اوز عشقینا قوشغی اشیگینی گیدیریار و قوشغی اگر ده یوزله یین گورنیشی بولسا ایچکی و سئرلی گورنیشی شاهیرینگ عشق و ائناملاری
بو قوشغی‌دا گوموپ قویوپ گیدینگ سوز شو یرده بیر ریتم‌دن دوشیار. منگ پیکریمچه شو یرینه شاهیر بیر پیکیر اتسه یرلیگلی آییریپ دا باشاریار تاراشلاپ باشغاچاراق سوز ده گتیریپ باشاریار.
۵
غوُی شوگیجه
ساغاتلار زامان ساناماسئن.
غوُی دانگ آتماسئن
گۆن دۇغماسئن
شو غارا گۆنه راضی من
شیدیپ دانگدان آتئلجاقلار اؤلمه‌سین
بو قوشغی دا هم شاهیرینگ بیر انتقادی قاریشی بار امما شو قوشغی دا بیر حیللی پیکیر تایدان جبس گلمزلیک هم بار. بیر تاراپدان شاهیر اوزی قارانگقیلیقدا یاشاماغینا راضی امما شول قارانگقیلیقدا یاشاماغی ارکینلیگی سوییانلره هم ایسله‌یان یالی آصلیندا شاهیرینگ روحی، پاراحاتلیغی سوییار قان دوکولمگینه راضی دال امما شول قارانگقی لیغا قاییل بولماغی منگ ناظاریما پیکئر تایدان دوغری دوشمه‌یان یری!
قوشغینگ آرتیقماچ سوزی هم بار اونگ آیدیپ گچدیک اندیشانگی اینگ آز سوزلر بیلن بیان ادیپ باشارمالی
قوشغینگ داشقی و ایچکی سازلاشغینا یتمگ اوچین سوزلری اوز آقیمیندان باشغاچاراق هم پیدالانیپ باشارمالی!
بو قوشغی‌دا ایکینجی گتیرن قوی سوزی گرگی یوق اگر ده اونی تاکید تایدان گتیرجک بولساغام جایینی دگیشدیریپ گتیرمه لی!
شو قارا گونه راضی من
بو یرده هم
اشاره سوزی گرگی یوق چونکی شاهیر گون دوغماسین دیییپ دور
قایتا قارا گونلری جمع گتیرسه قارا گونلره راضی من
منگ پیکئریمچه قووی دوشیار!
شیدیپ بو سوز هم قوشغا ینگیل لیگ بریار. دوغری شاهیر ادیل ساداجا گپلاپ دوران یالی امما قوشغی یونه‌کی گوررونگ بیلنم بیر پارخلاری بولمالی دینگه سوزلری سطیر سطیر یازماق بیلن بولانوق! اونی هم اونگ آیدیپ گچدیک
دانگ آتماسین و دانگدان آتیلجاقلار قوشغا گوزللیگ بریپ دور
منی آدام صوراتئندا
گؤرکزیأر دیییپ
من آینانئ
دؤودۆم.
شاهیر آداملاردان اومید اوزه‌نینی گورکزیار.
ایکینجی من گرگی یوق دینگه آینانی دویدیم دیسه یترلی بو قوشغا فلسفه بولومیندن هم گیریشسک بولاردی
۹
تره‌زی
غاضئلارا
ساللانچاق
نمونه تمام و کمال بیر قوشغی. ایچینده آرتیقماچ سوز یوق امما دینگلیجینگه بریپ بیلجگ پیکئری بار. هرحال دا اوز یرینده آوادان قوشغیلانگ بیری شو قوشغی دا بیر ملسجه طنز هم بار.
۱۰
بو گۆن گۆنأ ادن یوُق
یئقئلان سۆرشنی تاپئنگئز
واخ جللادلارئنگ
غارنئ‌آچ غالئپدئر
بوقوشغی دا هم ینه ملاییم‌جا تاغامدان دوشمه‌یان بیر شورتالیق بار! سنی ایلکی گولدورسه ده پیکئره قوییار چونکی
قوشغینگ انتقادی حاصیتی هم بار !
واخ جللادلارینگ قارینی آچ ! اینه شو یرده قوشغی قوتاریار قالیبدیر سوزینی باشینی سیپالاپ سنی سونگرا باشغا یرده پیدالانارین دیایمالی! کلام و کلمه شاهیرینگ پرزندی حوکمونده‌دیر. شول سبابلی سوزلری گتیرن سونگ آییرماغینا دوزمه‌یار امما کیم اوسوپ بیلیار شول سوزلری گرگ یرینده باشینی سیپلاپ سن انتجیگ بیر آز هاولیقما بالام دیین شاهیر!
۱۱
دانگدان، گۆل یاپراغئندا
دۆزۆلن یاشلارئ گؤردۆم.
دییدیم نچۆن آغلادئنگ
ای گۆل ؟
– دییدی: اؤتن آغشام
غارانگقئلئق
یالنگئزلئقدان
آغلادئ.
قوشغی شاهیرینگ آوادان قوشغی لاری نینگ بیری. قوشغینگ اینگ سورپرایز اتیان یری هم قوشغینگ سونگی
اوتن آغشام قارانگقیلیق یالنگیزلیقدان آغلادی! قارا رنگ هممه رنگلری ایه دیمگ بیر آدام دا دوه رک داشی آداملاردان دولی بولوپ امما پیکئر تایدان یالنگیز و یکه بولوپ باشاریار. شو قوشغی‌دا قارنگقیلیق اوز قارالیغیندا گورکزیلمه یار بلکی ده اونینگ هم دویغوسی بار اولام یورگی توتولیان بیر کشپ ده گورکزیلیار!
آصلیندا آداملانگ ایکی یوزی هم بولوپ بیلیار بیر کشبی قاهارجنگ آدامینگ یورگینه گیرسنگ راحم‌دار و مهربان لیغینی هم بلکی تاپسانگ بولار و شونگا درگ باشغاچاراق قاراییشلار.
قادیردان اوسسادلار اهلی ادبیات موشتاقلاری
شیله لیگ بیلن شاهیر عبدالملک خُرمالی نینگ بیر ناچه قوشغلارینی اوقاپ دا پیکئرمی قوشغی لاری بارا دا آیدیپ گچدیم. سیز قادیردانلاردان حوصله ادیپ سوزلریمی دینگلانینگیز اوچین اوز مننتدارلیغیمی بیلدیریارین.
شاهیر عبدالملک خُرمالی عزیز دوستوما هم توتان ادبی یولوندا اوستونلیگ لر قاضانماغینی یورگیم بیلن آرزو ادیارین قالامینگ ییتی بولوپ. ماقصاد مئرادینگ حاصل بولسون. حورمات بیلن، توی محمد ایازی، ۶ بهمن۱۴۰۲
ادامه دارد
نگارش : آنادردی کریمی
www.ulkamiz.ir
