روزنامه‌نگاری، بحران و آزادی رسانه
پایگاه خبری اولکامیز – ایرج رمضانی کارشناس رسانه : رسانه‌ها رکن تاثیرگذار نفوذ بر افکار عمومی و جریان‌سازی خبری هستند که ماهیت آنها ایجاب می‌کند با برخورداری از آزادی عمل بتواند مردم را از اخبار هراس‌آور و نگران‌کننده‌ای که از سوی سایر رسانه‌ها با اهداف خاص منتشر و به تدریج با مبالغه به انبوهی از اطلاعات غلط مبدل می شود نجات دهند.
پاندومی کرونا از کشور چین آغاز شد و هنوز هم آغاز و انجام آن در هاله ای از ابهام قرار دارد. با گسترش این ویروس در سایر کشورهای جهان ثابت شد اطلاع رسانی صحیح و درستی از منشا و چگونگی پیشگیری از آن انجام نشده است.
شاید بیش از گذشت یکسال از شیوع این ویروس مهلک و کابوس پایان ناپذیر هنوز هم پرسش های فراوانی بی پاسخ مانده که مردم جهان ضروری بود از آن آگاهی داشته باشند اما شوربختانه رسانه های چین به نحو مطلوب عمل نکردند و با عدم ارایه اطلاعات صحیح، جامعه جهانی را با بحران جدی مواجه کرده و بسیاری از مصائب را برای مردم بوجود آوردند و به جز خود طومار اقتصاد سایر کشورهای دنیا را در هم پیچیدند .
هنگامی که برخی کشورهای دنیا با تهاجم و انفجار اطلاعات در صدد تسخیر و تغییر فرهنگ ها و حتی نظام های سیاسی دنیا هستند مطبوعات ایران در شرایط بحرانی کرونا به دلیل تعطلات نوروز تخطئه شده و به کما می روند.
در بیشتر کشورهای توسعه یافته، مطبوعات در یک روز پس از سال نو میلادی و جشن کریسمس، از دوم ژانویه فعالیت خود را از سر می گیرند اما در ایران با آغاز سال جدید و پیک بحران بیماری بیست روز مطبوعات سراسر کشور در تعطیلات به سر می برند.
چنین برداشت می شود که گویا رویدادها و حوادث هم با جامعه در استراحت به سر برده و برای مردم ایجاد مزاحمت نمی کنند! تنها تحلیلی که می توان در اینگونه مواقع بیان کرد این است که بود و نبود مطبوعات تفاوت چندانی ندارد.
چگونه می توان از نشریاتی که با استفاده از منابع بیت المال و برخورداری از یارانه ارتزاق می کنند انتظار جانبداری از مردم و یا حتی توقع بی طرفی داشت. با این حال به سختی می توان گفت که اگر بند ناف مطبوعات از دولت بریده شود و یارانه پرداخت نشود کدام یک از مطبوعات قادر به ادامه حیات خواهد بود!
روزنامه نگاری حرفه ای در دنیا با اسپانسرهای بخش خصوصی فعالیت می کنند. روزنامه های معتبری مانند نیویورک تایمز و واشنگتن پست هم در بورس آمریکا حضور دارند و اگر روزنامه ای مانند یومیوری شیمبون ژاپن از کمک حداقلی دولت بهره برده است بخاطر نفوذ و تاثیرگذاری آن است. روزنامه ای خصوصی با موسسات پردرآمد که در سالهایی مانند ۲۰۰۲ توانسته است تا ۱۴ میلیون تیراژ روزانه داشته باشد.
عدم استقلال و وابستگی ایدئولوژیک و غیر ایدئولوژیک مطبوعات به دولت، از طرفی موجب تغییر کارکرد و نقش رسانه شده و از سویی دیگر حمایت ها و سیاستگذاری غیرکارشناسی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که به تبعیت از آن عدم اعتماد جامعه به مطبوعات را به دنبال داشته باعث شده مطبوعات قافیه را به شبکه های اجتماعی ببازند ، از اصول حرفه ای خود نیز فاصله بگیرند و به هر قیمتی برای سر پا ماندن ایستادگی کنند.
رسانه هایی که حیات و ثبات آنها وابسته به مردم است اگر نتوانند در هنگام بحران در کنار مردم باشند از وجاهت و اعتبار دور می شوند.
در این خلاء های بی اعتمادی است که افرادی مانند سلبریتی ها که برخی بجز مشهور بودن حتی در تخصص خود هم حرفه ای نیستند با به خطر انداختن منافع راهبردی، افکار عمومی را دستکاری و از حالت تعادل خارج کرده و خود زمام امور را در دست می گیرند و مردم را آنگونه که می خواهند در مواقع بحرانی و چالش تغییر مسیر می دهند.
در دنیا روزنامه نگاران پناهگاه مردم به شمار می روند. روزنامه نگاری به معنای تولید محتوا و کنشگری است ، روزنامه نگار نباید سطح و شان خود را به اندازه شبکه های اجتماعی پایین بیاورد. روزنامه نگاری حرفه ای باید از فضای شبکه های اجتماعی استفاده کند ، به عبارتی تاثیر پذیر و تاثیرگذار باشد.
شبکه های اجتماعی در نبود یک ماهیت نظام رسانه ای صحیح نفس روزنامه ها را به شماره انداخته و سیستم اطلاع رسانی را به هم ریخته اند . بازار مطبوعات بی رونق است و اغلب روزنامه نگاران مطبوعات نیز تسلیم شرایط شده و در گوشه و کنار همین شبکه ها به ترویج افکار و عقاید خود می پردازند و اتفاقا برخی در این راستا دارای جایگاهی شده و گاه بسیار تاثیرگذار بوده اند.
متاسفانه کشور ما در زمینه مطبوعات و حتی صدا و سیما هم به دلیل همین بی اعتمادی جامعه به آن نتوانسته است تاثیر گذار حرفه ای باشد. لذا باز هم می توان به این مقوله اشاره داشت که فضا را باید تا حدی برای رسانه ها باز گذاشت و در عین حال آنها را مسئولیت پذیر و پاسخگو کرده و همزمان پرداخت کمک های دولتی را نیز مدیریت کرد.
با توجه به اینکه معمولا در همه جای دنیا خبرنگاران نیز مانند دیپلمات ها و قضات دارای مصونیت هستند بهتر است نه فقط برای پشت تریبون و تیتر شدن در رسانه ها در روز خبرنگار، بلکه در عمل به گونه ای رفتار شود که رسانه ها احساس مصونیت، و مردم نیز مطبوعات را امین و پناهگاه خود بدانند نه اینکه با سیاست گذاری نادرست نقش مطبوعات را تشریفاتی و تبلیغاتی کرده و دیوار بی اعتمادی را رفیع تر نمایند.
بی اعتمادی به مطبوعات و رسانه های داخلی فضا را برای آنهایی فراهم می کند که قصد دارند از آب گل آلود بهره خود را ببرند و تجربه سالیان گذشته نشان می دهد امپراطوری رسانه ای دشمن با این عدم اعتماد چگونه توانستند با بهره گیری از ترفند های تبلیغاتی ،تحریف، دستکاری اطلاعات، القای ناامیدی، جنگ روانی، فریبکاری مردم و وارونه جلوه دادن وقایع، مردم را به سمت شبکه ها و رسانه های بی هویت سوق داده و با دامن زدن به منازعات خسارات جبران ناپذیری را برای مردم به بار آوردند.
نکته دیگری که نباید از آن غافل شد این است که متاسفانه برخی مدیران بجای مشارکت دادن مطبوعات در تصمیم سازی های بزرگ و بویژه در زمانهای بحران ، بر این باورند که رسانه ها مزاحم فعالیت ایشان هستند لذا برای پوشاندن اشتباهات خود آنها را گمراه می کنند .
دولت به خاطر قدرت موثر رسانه ها در مدیریت افکار عمومی باید فضا را به گونه ای مدیریت نماید که اعتماد از دست رفته به رسانه های رسمی کشور بازگردانده شود و با روشی هوشمندانه هدایت افکار عمومی را برای حفظ ارزش های اساسی جامعه، از سمت شبکه های اجتماعی به سوی مطبوعات و روزنامه نگاران شناسنامه دار و باهویت تغییر دهد.
بنابراین و نظر به موارد فوق اتخاذ راهبردهای مناسب رسانه ای و درک مناسب از قدرت موثر رسانه برای هدایت صحیح افکار عمومی از سوی مسئولین و مقامات ذیربط و بویژه وزارت ارشاد به عنوان ناظر و متولی رسانه ها ضروری و اجتناب ناپذیر به نظر می رسد و لازم است اعتماد عمومی به مطبوعات و دیگر رسانه ها ترمیم و بازسازی شود. / ایرنا
www.ulkamiz.ir
